Steiner, o inquisidor global

O panorama intelectual, hexemónico na denominada cultura occidental, rende moitas veces tributo ás aparencias. Chegan a recoñecerse como grandes filósofos personaxes, con posición afamada en institucións universitarias elitistas e constante presenza en revistas e xornais anglosaxóns, cuxo pensamento non deixa de ser unha oportuna mestura de ocorrencias, máis ou menos inxeniosas, afán de escandalizar con dose calculadamente conveniente de heterodoxia, e actualizacións e vulgarizacións de filosofía clásica e irracionalista alemanas. Desta maneira, un profesor de literatura comparada, ensaísta de perspectiva claramente eurocéntrica, pode acabar sendo considerado como defensor das linguas minoritarias, neste mundo de aparencias mediáticas.

Vén este reflexión a conto de George Steiner, o ensaísta franco-americano, xudeu de ascendencia austríaca, obxecto de múltiples distincións honoríficas, incluído o premio Príncipe de Asturias (2001) de comunicación e humanidades. Estamos perante un produto, no plano intelectual, xenuíno do proceso globalizador: aparente preocupación universalista e limitada, restritiva e prexuízosa análise-avaliación da humanidade concreta (pobos con linguas e culturas diferentes). A respostas de Steiner a Juan Cruz na entrevista de El País (24-08-2008) resultan esclarecedoras. O euskera é un idioma “misterioso”, “raro”, “poderoso”, do que cecais proveña a incapacidade dalgúns vascos para aceptar o mundo exterior. Nada menos que un idioma convertido na causa do “terrorismo”. Porén resulta máis chocante, por desconsiderada e totalmente irracional, a súa animadversión contra o galego. É o propio Steiner o que de, motu propio, faise eco dunha falsidade: a suposta obrigatoriedade de falar en galego nunha universidade de España. Perante a aclaración do entrevistador de que en Catalunya hai que ensinar en catalán e en castelán, xorde fulminante a réplica: non hai punto de comparación, porque o catalán é un idioma “importante” e a súa literatura “impresionante”. Conclusión: o galego é unha categoría inferior, sen o desenvolvemento literario requirido para entrar na universidade. No fío desta argumentación, a defensa do galego está na órbita dos que provocan división, odio étnico… A contradición e a incoherencia é de tal calibre que, cando o entrevistador constata a existencia dun nacionalismo vasco e catalán con peso, Steiner decide saír pola tanxente nunha pirueta tan pretensamente inxeniosa como oportunista. Non pode opinar sobre nacionalismo porque “soña e fai o amor en catro idiomas”…

Steiner descoñece Galiza e a súa literatura. Opina, nembargantes, con contundencia. Xulga desde un canon occidental, con salóns de entrada restrinxida, o máis contrario ao afán dun coñecemento aberto e universal. Coñece Barcelona; foi agasallado alí; é traducido ao catalán. Catalunya está no seu mercado global, suficientemente como para incluíla na diversidade aceptábel, na Europa non sospeitosa. En contraste, o seu desprezo ignorante da lingua e literatura galegas parece propio dun xudeu dogmático que, cal inquisición, enuncia sen miramentos a súa sentenza: o pobo galego non vale, non pode entrar nos salón acoutados da alta cultura. Hai pobos e culturas superiores. É posíbel que o señor Steiner fose sensíbel para detectar a humanidade que fundamenta a obra de Tolstoi, Dostoievski, Melville ou Shakespeare. Resulta torpe, irracional e prexuizoso en non sospeitar, polo menos, canta literatura pode descoñecer, capaz de amosarlle aspectos da diversidade, faces da discriminación e esforzos de esperanza inusitados, concretamente a literatura galega.