2008 Novembro » Caderno Xeral

Para, contra a violencia, recuperarmos a lingua

Nov 262008

Un artigo de Ermidas Valencia

Vivimos nun sistema que trata de nos educar de xeito diferente segundo sexamos homes ou mulleres.

Só temos que follear un catálogo de xoguetes, dos que estes días chegan ás nosas caixas de correo, para decatármonos de que , xa desde ben novos, temos que adestrar naqueles oficios ou labores domésticos, para os que parecemos predestinados e predestinadas.

Sempre as nenas protagonistas do ámbito privado: coidado de crianzas e doentes, ou cociñeiras. Preocupadísimas polo seu aspecto físico, pola beleza e a estética persoal.

As mulleres, sempre ideais de beleza, temos que estar e aparentar estar perfectas. Mentres os nenos constrúen barcos, pilotan avións, viaxan ao espazo ou se pelexan contra o maligno, as nenas deben aprender a estar belas ou a ser futuras nais responsábeis.

Esta predisposición tamén marca como temos que falar as mulleres. En contextos monolingües, as mulleres sempre fan un uso do idioma máis coidado e deixan os palabróns para o sexo masculino.

No caso galego, en que existen dúas linguas, unha de prestixio e outra, que durante anos foi a lingua á que o poder consideraba lingua dos pobres e incultos, non fai falta que expliquemos cal foi a lingua que se procurou para as mulleres. Para que unha muller subise máis doadamente algúns chanzos na escala social, cumpría abandonar o galego e cambialo polo idioma do imperio.

O 25 de novembro, día en que a sociedade reflexiona sobre a violencia que se exerce sobre as mulleres, queremos reivindicar que existen moitos tipos de violencia e que todos deben ser desterrados.

Temos que mudar a sociedade patriarcal en que vivimos, que educa as nenas para que manteñan unhas regras de xogo inxustas e discriminatorias e que condena as mulleres ao traballo invisíbel para as cifras macroeconómicas.

Temos que mudar un sistema que condena a millóns de mulleres á pobreza extrema e que segue condenando, ás galegas que queren ser ben tratadas polos poderes establecidos, a mudar de idioma, deixar de usar a súa lingua materna e educar os seus fillos e fillas en español en nome do progreso social.

Manifesto de Lugo

Colaboracións No Responses »

Nov 202008

Un artigo de Francisco Rodríguez

O día 18 deste mes cumpríronse 90 anos do “Manifesto da Asambleia Nazonalista de Lugo”. Significou un salto cualitativo no terreo ideolóxico e na vontade de incidencia social do movemento defensor de Galiza, existente desde mediados do século XIX. Os autores do “Manifesto”, pertencentes ás Irmandades da Fala, fundadas en 1916, pasaron a nomeárense nazonalistas, no canto de rexionalistas. Representa un programa de “Autonomía Integral” para Galiza. Fundamentárono sen ambigüidade no dereito básico a sermos, como nación, donos absolutos de nós mesmos: un autogoberno real con verdadeiras competencias. Tres propostas dos “Manifesto” poden dar idea da soberanía que sustentaba o autogoberno que propoñían. Do goberno galego dependería o réxime tributario, “sen intervención do poder central, ao que soamentes pagará o autónomo a cantidade que se fixe nos concertos económicos”. Consideraban que “a función dos Tribunais de Xusticia rematará en recurso derradeiro en Galiza e sempre realizada por funcionarios galegos”. Eran partidarios duns camiños de ferro nacionalizados, con cargo ao poder autónomo a súa construción e administración… Como vemos a anos luz do Estatuto actual e na liña do que o nacionalismo defende hoxe como alternativa.

A proposta internacionalista das Irmandades contaba con Portugal, xa república desde 1910, como parte dunha futura “Federación da Iberia”. Esperanzados coa paz, após o horror da Primeira Grande Guerra, por fín rematada, soñaban mesmo coa fin dos exércitos permanentes, coa súa redución ao papel de policía. O goberno galego fixaría o número preciso para a orde interna de Galiza. Sen representación parlamentar e con pouca incidencia social, asumiron que Galiza non podía ficar muda en circunstancias tan tráxicas como esperanzadas. A fin da guerra inter-imperialista parecía traer “o alboreo das nacionalidades”. Entendíano así ao veren como exercía o dereito de autodeterminación moitos pobos do centro e leste de Europa que estiveran sometidos aos imperios turco, ruso e austro-húngaro, perdedores na contenda bélica. Mesmo reforzaba a súa esperanza o feito de que o propio presidente dos Estados Unidos, Wilson, na súa declaración de 14 puntos, defendese o dereito dos pobos á liberdade, como unha das vías para estabelecer unha paz duradeira na Europa. No Estado Español unha grave crise do modelo bipartito, da alternancia, alentaba aos cataláns e algunhas forzas minoritarias a solicitar Cortes Constituíntes para a elaboración dunha reforma constitucional que, entre outros avances democráticos, favorecese a integración dunha Catalunya autónoma. Cabía todo menos a pasividade…

Desta forma, o nacionalismo galego foi depurando progresivamente o seu programa: pacifista, anti-imperialista e internacionalista, a favor das maiorías sociais. Unha peza chave é a transformación do Estado Español en Estado Plurinacional. Esta transformación é antitética ao poder oligárquico que o sustenta. Somos debedores destes esforzos dos nosos devanceiros. Seguimos vivindo nun contexto internacional de capitalismo aínda máis globalizado. O seu pensamento segue a estar vixente e as súas propostas non logradas aínda sinalan o salto cualitativo político que necesitamos. Hoxe o nacionalismo galego ten máis presenza institucional e incidencia social e política que o de 1918. A realidade do país mudou en moitos aspectos, para ben e para mal. Pero continuamos o esforzo por unha “soberanía compreta e sin cativeces”.

Marx revisitado

Colaboracións No Responses »

Nov 162008

Xosé Mexuto

Arrumbados no faiado da historia Hayek, Friedman, Fukuyama, agora os ollos do mundo víranse cara a John Maynard Keynes e toda a retórica de Bretton Woods. Ben, é un avanzo. É mellor avanzar un paso que viver permanentemente no Neolítico. Keynes non está mal como paliativo, para enmascarar os síntomas da enfermidade. Ten o efecto do paracetamol. A curto prazo é probábel que a cousa non dea para máis. Keynes o que propuña era que o Estado se convertese na man visíbel para resgatar o capitalismo das ensoñacións anarcoliberais. É bastante máis do que está a propor, por exemplo, ZP, que continúa sen soltar amarras coa ala máis dereitosa da Internacional Socialista tal e como pon de relevo sistematicamente coa súa política de emiliobotín-dependencia. A que imos a Washington de ganchete de Sarkozy? Bingo, a levar a boa nova de que temos o sistema bancario máis solvente do planeta, o mesmo ao que lle acabamos de regalar 30.000 millóns de euros a cambio de nada. De nada? Máis ben da opacidade máis absoluta: nen sequer imos saber que bancos van arrepañar fundos públicos. Un eclipse lunar de información moi pouco keynesiano.

E logo hai sectores que queren ir alén da superficie dos fenómenos e queren saber algo máis. Non só como se fai para que a crise se note menos, senón que queren saber por que se produce este cataclismo, que racionalidade se agacha tras o caos. Aí Keynes ten pouco que dicir. Aí hai que inevitabelmente recorrer de novo ao grande Karl. Até un arcebispo alemán que compartilla apelido co xenio de Tréveris vén de tirar do prelo un libro sobre o capitalismo intitulado, oh surpresa, Das Kapital. “Karl”, di o clérigo Reinhard Marx, “non está morto e hai que tomalo moi a serio”. En 1848 un Marx de 30 anos predixo a mundialización do capitalismo como xerme da súa descomposición. Os seus escritos son de lectura obrigada para entender que pasa no mundo agora mesmo. Hai que achegarse a eles cunha atitude desavergoñada e antidogmática. O mellor de Marx é a súa visión de que o home pode mudar a historia. De que non hai nada predeterminado. De que o progreso social é posíbel se se pon vontade e traballo na tarefa. Non está mal que nos deamos agora unha pasada por Keynes, mais non esquezamos que aínda temos un mundo por gañar e que a historia non se vai deter por moito que se fabrique un novo Bretton Woods.

Ler en novembro

Colaboracións No Responses »

Nov 102008

A casualidade quere que para este mes poidamos contar con dous libros que teñen moito que ver coa data do 25 de novembro. Trátase da tradución da obra completa de Sylvia Plath, do poeta galego Xoán Abeleiras, e da novela A cabeza de Medusa, de Marilar Aleixandre, premio Fundación Caixa Galicia de Literatura xuvenil.
A autora americana (a quen desexamos ler en galego) é un exemplo de muller maltratada psicoloxicamente, pola súa parella e pola sociedade do seu tempo. Porén sempre se falou do seu carácter “histérico”, da súa inadaptación. Mais a realidade é que Plath, como moitas outras mozas americanas do seu tempo, vivía nunha sociedade que lle reservaba ás mulleres o único papel de adorno doméstico, amas de casa intelixentes que preparaban marabillosamente unha cea de negocios e tiñan unha conversa axeitada, capaces de manter o fogar e a familia mentres o home estudaba na universidade e se forxaba o seu futuro. Esa foi a realidade de Plath, que nin puido atender aos seus estudos universitarios, nin dedicar tempo á escrita dos seus poemas, non era o que se agardaba dela, e ela non o puido soportar.
A cabeza de Medusa é unha novela sobre a violación de dúas adolescentes, mais non tanto sobre a violación física, senón sobre a violación social que logo se produce, os preconceptos que converten ás vítimas en culpábeis e que as someten a un xurado que xulga o seu comportamento e a súa forma de vestir e esquece o acto de violencia, esquece os verdadeiros culpábeis.
Non son obras para ler onte, non. Son para ler hoxe, para incomodarse na cadeira en que lemos e levantarnos indignadas e dispostas.

Yes, he could

Colaboracións 1 Response »

Nov 062008

Un artigo de Xose Mexuto Seoane

Estou basicamente de acordo con Chomsky cando afirma que os dous partidos norteamericanos son na práctica dúas correntes de opinión dun único partido político, o Bussines Party, mais esa sentenza non o explica todo, a realidade sempre é moito máis complexa e escorregadiza e, sobre todo, volátil, non estática, está nun permanente estado de mutación. É moi facilón escribir agora que republicanos e demócratas son o mesmo e descolgarse coa profecía autocumprida de que BHO (onde o H é nada máis e nada menos que Hussein) non vai tardar nen unha décima de segundo en defraudar espectativas e en semear o mundo de desencanto. Nada é igual a nada (nen sequer un individuo, como sabemos, é igual a si mesmo, hoxe somos distintos de onte e quen diaño sabe o que seremos mañá), así que só desde a preguiza podemos argumentar que Mc Cain é o mesmo que Obama (algo tan falso como aducir que o mesmo era candidatar a Clinton II que ao líder afroamericano). A respecto do desencanto, todo depende de onde poñas o listón da esperanza. Polo que a min respecta, son da opinión de que o trunfo de Barack Obama xa é en si mesmo un cambio virtualmente revolucionario nun país onde hai nada Sammy Davis Jr tiña prohibida a entrada nos hoteis de luxo (aínda que ás veces entraba grazas aos bons oficios de Sinatra, farémoslles unha oferta que non podan rexeitar).

Infelizmente Mc Cain non ten razón, así que Obama non vai abolir o capitalismo nos EUA nen vai nacionalizar máis do que xa nacionalizou Bush, o neoliberal que nesta materia compite agora abertamente con Chávez ou Evo Morales. Non, Obama non é marxista, mais si chega ao poder grazas a unha coaligación social en que son decisivos os excluídos e os non satisfeitos (utilicemos a terminoloxía de John Kenneth Gallbraith: non satisfeitos son os que non se sentían até agora representados polo establishment político do seu país). Os votos procedentes dos sectores populares (os mesmos que hai oito anos non acharon razóns para votar a Gore nen hai catro para apoiar a Kerry) son os que colocan agora o fillo do economista keniano ao fronte do Imperio.

Nunca nos deixemos enganar polas aparencias. A vitoria de Obama non é só a vitoria dun individuo. É perante todo a vitoria dun movemento social moi plural e complexo cuxos lindes van moito alén das estremas dun Partido Demócrata que tiña como candidata natural a Hillary Clinton. Non esquezamos que Obama venceu primeiro o aparato do seu partido e logo ao candidato da dereita. Non esquezamos que desde 2000, ano en que Bush II rouba as eleccións a Gore, as clases dirixentes norteamericanas esgazaron en dúas fraccións de intereses virtualmente irreconciliábeis. Esas dúas correntes do Bussines Party de Chomsky nunca estiveron máis enfrentadas. A Administración Bush, un fato de fanáticos entregados ao complexo militar industrial e enfrentados ao capital produtivo do seu país, agudizou as contradicións até limites insospeitados. O espectro da Grande Depresión de 1929 pairando sobre o Dow Jones fixo o resto. As cabezas mellor equipadas do capital tiraron a conclusión de que isto só o pode salvar alguén que non lle teña noxos a facer un chisco de keynesianismo. A corrente demócrata viu entón con clareza que só podía gañar a partida convidando a entrar no xogo a sectores da esquerda social (herdeiros dos movementos pacifistas e anti-imperialistas e de defensa dos dereitos civís vinculados ás minorías raciais) que até o de agora non manifestaban o menor interese polas ordalías eleitorais entre azuis e vermellos. Só esa grande coaligación puido derrotar a formidábel maquinaria eleitoral do Partido Republicano ao elevar o índice de participación até cifras estratosféricas para a cultura política norteamericana.

A incógnita agora está en saber se Obama vai ter as mans suficientemente libres para manter unha mínima cohesión no interior do bloco social que o levou a inflixir unha derrota histórica ao partido que en 1980 lanzou a revolución conservadora no planeta.

Yes, he could. El puido. Pero non o fixo só. Non pequena parte da súa vitoria se debe a un movemento xenuíno do pobo norteamericano -tamén no Imperio existe pobo- que agora vai estar moi atento a todo canto BHO faga.