Caderno Xeral

Nos primeiros días do mes de agosto, con toda Galiza de ferias, o portavoz do BNG no Congreso dos Deputados Francisco Jorquera comparecía diante dos medios de comunicación e publicaba un artigo baixo o título "Galiza, perante o proceso de concentración das caixas", sendo sinceiro debo dicir que naqueles días non lle prestei moita atención; sabíamos que PP e PSOE pactaran un mes antes unha norma para reestruturar o sistema bancario do estado español pero non tiñamos moi claro de que ía o tema, pois segue a ser unha realidade que as altas finanzas e as súas decisións están moi lonxe das preocupacións diarias da maioría de nós.
Naquelas datas a dirección do BNG xa tiña feito unha análise da situación e das perspectivas de futuro; ía haber fusións quixeramos ou non porque a nivel estatal estaba xa decidido e por tanto debíamos actuar sobre a realidade que tiñamos diante, e ademais os partidos estatais tiñan moi claro que esas fusións debían executarse sen balbordo mediático nin información, por iso facían fincapé uns e outros en que a política debía quedar á marxe ao tratarse de cuestións que só interesaban ás caixas e en que non se debía caer en localismos. Por experiencia sabemos que cando uns e outros falan de deixar a política á marxe queren dicir "deixádenos facer a nós que somos quen entendemos" e cando se refiren a fuxir de localismos queren decir que "España é o único importante".

Tres meses despois o panorama non é o mesmo, o futuro das caixas de aforros galegas está de plena actualidade e quenes falaban de deixar facer aos seus directivos tiveron que mollarse; sen caer en falsa modestia debemos estar orgullosos e orgullosas porque foi o nacionalismo quen os obrigou a mover ficha; de non ser polos encontros do portavoz nacional do BNG con diversos colectivos, pola presenza mediática, polas iniciativas apresentadas no parlamento galego e polo traballo feito por debaixo creando debate, o presidente da Xunta non tería convocado ás dúas caixas, ás organizacións políticas, sindicais e empresariais; só temos que recuperar as declaracións de todos eles nos últimos meses sobre este tema para ver que non se asemellan en nada a esa reivindicación da "necesaria galeguidade das caixas" na que agora todos aparentan coincidir co BNG e coa CIG.

Isto non quere dicir que acadáramos o noso obxectivo, os outros tamén xogan e Núñez Feijó actuou intelixentemente querendo transmitir a imaxe dun presidente de Galiza que lidera á sociedade en defensa dos intereses nacionais, e isto non o fai por un repentino compromiso co país senón para gardarse as costas e poder dicir que fixo todo o posíbel no caso moi probábel de que os seus xefes de Madrid decidan outra cousa. Unha escenificación diso deuse onte sábado no congreso do PP de Pontevedra cando no seu discurso baixou bastante a elocuencia de toda a semana sobre este tema dado que actuaba como simple teloneiro da estrela que era un Mariano Rajoy que non se referiu en ningún momento a este ou a outros problemas de Galiza non fora ser que lle apareceran ronchas.

O nacionalismo ten que seguir defendendo con axilidade e intelixencia os intereses de Galiza aínda que as veces no inmediato moitos dos beneficiados polas nosas actuacións non o entendan e algúns sigan agardando que mellore o marco no que nos movemos. É a función dunha forza transformadora que ten que facer política con visión de futuro, por tanto compre dar uns parabéns aos compañeiros e compañeiras da dirección do BNG.

Cada ano hai unha doenza que nos afecta a case todos, cunha sintomatoloxía que foi descrita por Hipócrates hai uns 2400 anos; por tanto forma parte da nosa cultura clásica desde sempre, é a gripe; uns anos aparece máis forte outros menos, ás veces chega xa cos primeiros fríos de novembro e outros anos agárdanos cando estamos pasando a costa de xaneiro.

Chegue cando chegue o certo é que nunca falla á súa cita dado que forma parte do noso calendario de acontecementos anuais xunto coas festas patronais, o día da Patria, o Día das Letras ou o famoso cocido anual que lles ofreces aos amigos na túa casa. Pero aínda sabedores de que cada ano cumpre coa súa cita desta vez andabamos un pouco coa mosca detrás da orella por se ía haber cambios; alá polos primeiros días de marzo algúns anunciaban que desta vez se adiantaría e teriámola aquí a mediados da pasada primavera sendo moito máis perigosa que nunca, incluso falaban de que ía ser moito máis daniña que as famosas pandemias de principios do século pasado que tantos mortos provocaron, e outros incluso falaban de que desta vez levaría un apelido que sería "gripe porcina" ou "gripe A".

Ao final a gripe chegou e, toco madeira non vaia ser, afortunadamente tampouco semella ser tan distinta que a doutros anos; e para pasala non hai mellor tratamento que o tradicional, repouso, tranquilidade, cabeciña, firmeza, lealdade  e traballo.O nacionalismo galego como todo ser vivo tamén ten as súas doenzas periódicas e unha delas semella que entrou nas últimas semanas; peticións de "democracia", críticas a un suposto "hexemonismo", golpes de peito reivindicando unha "igualdade de todos os militantes" que algúns poñen en dúbida; até aquí non hai novidade pero resulta que a mutación da gripe deste ano trae un concepto novo que para min era descoñecido, refírome ao que os analistas de pandemias cualifican como "a interinidade do nacionalismo".

Todas as cousas da vida teñen unha orde lóxica estabelecida unhas veces por costume, outras por necesidade e outras por consenso; así un cando á noite se deita quita os zapatos e volta poñelos ao erguerse e non fai ao revés, despois de ducharse un vístese e non fai ao revés, cando queremos entrar nun local primeiro abrimos a porta e non se nos ocorre entrar pola fiestra; e do mesmo xeito cando queremos actuar en política primeiro analisamos, reflexionamos, acordamos e despois actuamos en base a todo o anterior. Todo isto vén a conto porque desde hai unhas semanas ao escoitarmos determinadas declaracións públicas teño a desagradábel sensación de que algúns compañeiros e compañeiras estiveron de vacacións estes últimos oito meses e non se enteiraron de todo o que estivemos facendo, ademais de que confunden as normas das que nos dotamos todos e todas cun trofeo futbolístico dos que se xogan en partidos de ida e volta.

O nacionalismo galego perdeu as eleccións do 1 de marzo e acto seguido iniciou un proceso de reflexión interna, cun pequeno período de inestabilidade debido a unha dimisión aínda non moi ben explicada, proceso que rematou nunha Asemblea Nacional Extraordinaria que foi a de maior debate e participación na nosa historia e na que aprobamos un documento político co 78,85% dos votos a favor e eliximos unha nova dirección. Aínda onte estiven relendo ese documento que debe guiar o noso traballo político e no atopei por ningures esa "situación de interinidade" que polo visto preocupa a algúns compañeiros e compañeiras, cousa que lle gostaría moito ao PP e ao PSOE. Aos duros de ouvido e aos despistados atrévome hoxe a lembrarlles que todos e todas tivemos oportunidade de facer as nosas aportacións e puidemos presentarnos para as responsabilidades que se elixiron, por tanto non vale de nada agora dicir "eu estou disposto ou disposta a liderar" e non ter presentado candidatura no seu momento ou virnos co de que "existe certa sensación de provisionalidade" porque a militancia non o elixiu a un.

Cos deberes feitos o nacionalismo galego afrontou desde o primeiro día as súas responsabilidades propondo alternativas para os problemas existentes en Galiza, centrándose na crise económica e nos ataques do PP ao noso labor de goberno e aos nosos sinais de identidade, e todo isto estamos facéndoo coma sempre combinando a mobilización social co labor institucional. Na rúa amosamos xa varias veces que non estamos en situación de interinidade e nas institucións tamén, ou é que nalgunha institución hai alguén que está de paso agardando outro destino?.

O nacionalismo non é propiedade exclusiva de ninguén, é un movemento construído con múltiples aportacións e no que somos necesarios todos e todas, por iso cando alguén acusa de supostos "hexemonismos" primeiro debería predicar co exemplo asumindo que unha parte non pode apoderarse do que é de todos e todas, xa sexan símbolos ou nomes.

Hai momentos para o debate e momentos para actuar, só aqueles que non asumen a realidade perden o tempo reabrindo debates que a militancia deu  democraticamente no seu momento e adícanse a enviar continuamente vía medios de comunicación mensaxes confusas como esa novidade da "sensación de interinidade"; son como nenos pequenos enfurruñados agardando que a realidade se adapte aos seus desexos sen actuar na sociedade e adicándose a intrigar; visto desde fora alguén podería interpretar que se ten moita presa porque hai medo a que se descubra que ao mellor alguén si que se atopa nunha complexa situación de interinaxe no seu grupo.

Se agora despois de termos decidido a liña de actuación seguimos con este debate estéril e a destempo estarémoslle dando unha munición preciosa ao inimigo e dicíndolle ao pobo galego que non somos merecedores da súa confianza.

Reflexionemos e fagamos realidade o que predicamos, asumamos as decisións soberanas da militancia e todas esas enerxías que desperdiciamos no confronto interno empreguémolas no combate social contra o españolismo. Sei por experiencia que a algúns todo isto non lles fará reflexionar dado que o que lles vai é dar leccións e ou gañan todo ou non xogan porque non entenden o traballo en equipo, pero que non se preocupen xa tivemos outras moitas gripes e esta como as anteriores  tamén acabará pasando.

E para rematar non podo deixar de referirme a unha sorpresa que tiven este domingo, por primeira vez puiden ler que un medio de comunicación cando informaba dun acto daba unha cifra de asistentes superior á que daban os organizadores, será que ese medio ten algún interese particular na cuestión ou tratarase dunha simple casualidade?

No que resta do 2009 e ao longo de todo o 2010 América Latina vai vivir diversas convocatorias electorais que permitirán configurar un novo contexto político na rexión sumándose  ao acceso ao goberno da Fronte Farabundo Martí no Salvador e de Lugo no Paraguay pola banda esquerda e ao avanzo da dereita nas urnas en Panamá e Arxentina e en Honduras pola forza das armas. Serán Bolivia, Chile, Colombia, Costa Rica, República Dominicana, Brasil,e Venezuela xunto coa segunda volta das presidenciais uruguaias quen definan o novo panorama dese continente.

A segunda volta das presidenciais uruguaias será o 29 de novembro e nela competirán o candidato da Fronte Ampla Pepe Mujica e o da dereita Luis Alberto Lacalle que conta co apoio dos partidos Nacional e Colorado que representan á dereita tradicional do Uruguai. Na primeira volta celebrada o pasado 26 de outubro a Fronte Ampla acadou a maioría nas duas cámaras cun senador e un deputado máis que a dereita pero quedou a dous puntos escasos de acadar a presidencia da república.

Uruguai no mundo é un pequeno país con apenas tres millóns e medio de habitantes, pero neste momento todos os focos se centran nel dado que do resultado da segunda volta dependerá que a edificación dunha nova América Latina desde alternativas políticas propias e plurais dea un paso atrás ou siga avanzando. A Fronte Ampla creada no 1971 agrupa a todas as forzas de esquerda do país, desde o Partido Comunista até sectores socialdemócratas pasando polos ex-guerrilleiros tupamaros,  sendo un dos primeiros exemplos de frontismo en América Latina e salvando as diferenzas lóxicas poderíamos equiparala ao BNG tanto en programa como en funcionamento.

Hai cinco anos a esquerda uruguaia chegou por primeira vez ao goberno e iniciou un proceso de importantes transformacións sociais e económicas partindo da atención ás maiorías sociais e da defensa dos intereses nacionais fronte ás multinacionais, proceso que busca aprofundar no novo período. Os máis optimistas pensaban que sería máis doado reeditar a presidencia e que as dúas consultas que se lle facían á poboación nese mesmo día sobre a implantación do voto por correo para favorecer a participación dos uruguaios do exterior e a derogación da lei que amnistiou a militares e policias polos delitos cometidos durante a ditadura terían os votos necesarios; pero o 25 de outubro as dúas consultas foron rexeitadas e pese ao inxente labor de cinco anos de goberno houbo elementos que influiron en non acadar a presidencia en primeira volta.
Segundo diversos dirixentes da Fronte Ampla foron cinco anos co mellor goberno da historia do país, cun importante crecemento da produtividade e do investimento, creación de postos de traballo e dignificación da vida de centos de milleiros de cidadáns; pero algunhas contradicións, medidas mal explicadas como a reforma fiscal, contradicións, a non explicación do que se atoparon cando chegaron ao goberno, e erros importantes na campaña fixeron que se teña que ir á segunda volta, unha segunda volta que se está a caracterizar por un cambio de táctica dunha dereita que consciente da súa derrota se adica a enlamar a campaña empregando elementos  que dan moito que pensar sobre intereses extraños ao proceso electoral interno, e todo o mundo sabe que cando se fala diso en Uruguai e no resto de América Latina estamos a nos referir a EEUU e os seus intereses particulares, á CIA e a determinados elementos dos servizos secretos.

Para sorpresa do pobo uruguaio e coincidindo co inicio da campaña da segunda volta e coas boas espectativas da Fronte Ampla na primeira fin de semana de novembro a policía descubriu nunha vivenda de Montevideo un arsenal composto por centos de armas e munición de guerra producíndose un enfrontamento e a morte dun policía e de Saúl Feldman o dono da vivenda e suposto responsábel do arsenal, cun posterior incendio que ven puido provocar a voadura de toda a mazán de vivendas.
Inmediatamente os medios da dereita empezaron a falar da aparición entre as armas de propaganda de esquerda e material que supostamente facía referencia á creación dun grupo armado, da suposta relación sentimental de Feldman cunha dirixente do MPP (organización maioritaria na FA e á que pertence o candidato presidencial) e da existencia dun coronel cubano como asesor principal do goberno en temas de defensa. E nas televisións do interior do país enpezouse a emitir un anuncio publicitario sen asinar que semellaba un boletín informativo no que un suposto representante do goberno relacionaba directamente o arsenal coa esquerda e en concreto co candidato presidencial Pepe Mujica (este integrou a guerrilla do MLN-Tupamaro nos anos sesenta do século pasado, estivo máis de 15 anos en prisión e integrouse na FA nos anos oitenta tendo sido deputado, senador e ministro de gandería, agricultura e pesca).
Aos poucos días, e diante da polémica creada, a dereita recoñeceu que o anuncio era deles dicindo que non acusaban a ninguén, simplemente informaban sobre "noticias que nas últimas horas cobraron notoriedade"; e todo isto adubiado con declaracións dos ex-presidentes Lacalle, Sanguinetti e Batlle que se referían á orixe política do armamento atopado, vinculaban  ao ex-dirixente tupamaro Julio Marenales e a Mujica co arsenal e acusaban á Fronte Ampla de golpista e de estar preparándose para a loita armada.

Co paso dos días as mensaxes da dereita foron perdendo peso dado que a suposta relación sentimental entre unha ex-guerrilleira e o responsábel do arsenal non existeu, o coronel cubano que asesoraba ao goberno resultou que non era nin coronel nin cubano senón un cidadán uruguaio e o tal Saúl Feldman vaise descubrindo pouco a pouco que é un xudeu sionista con vinculacións de vello co tráfico de armas e coa extrema dereita.
Neste momento semella que a suxa campaña posta en marcha pola dereita, con dados que dan a entender que contou con apoios de sectores dos servizos secretos, non vai impedir o trunfo de Pepe Mujica o día 29, a menos que nestes dez días que restan aconteza algún feito excepcional  cousa que non desbotan os dirixentes da Fronte Ampla; dirixentes que son conscientes de que o novo período vai ser moito máis duro cunha dereita capaz de recurrir ao discurso da época da ditadura con tal de manter a tensión e a crispación na sociedade, pois saben que un segundo período de goberno da esquerda con maioría parlamentar aínda que axustada e a presidencia da república vai servir para aprofundar nas medidas transformadoras postas en marcha no período anterior.

O día 29 os uruguaios xóganse o futuro do seu país pero todas as persoas que apostamos por transformacións radicais enfrontándonos á ideoloxía dominante da globalización tamén nos xogamos con eles o noso futuro, dado que ao igual que noutras épocas foi Europa o motor das transformacións hoxe é fundamentalmente América Latina a que, con todas as contradicións que se queira,  encabeza a loita por un mundo máis democrático, máis social e máis solidario.

Din que a liberdade. Resulta revelador que, após 20 anos, festexen pomposamente o que chaman a caída do muro. Por unha parte, unha hipérbole material para se referiren á fronteira entre as dúas Alemañas, consecuencia da guerra fría e da inimiga entre a OTAN e o Pacto de Varsovia. Pola outra, unha metáfora para aporlle falta de liberdade e represión política aos sistemas de socialismo "real", felizmente desaparecidos. Non deixa de sorprender tanta desenvoltura invocando a liberdade sen acompañala endexamais do principio de igualdade ou de xustiza. Un contrasentido. Moito máis, estando como estamos inmersos nunha crise económica, política, moral e filosófica do sistema capitalista que non anima a un triunfalismo racional. Precisamente, desde a desaparición da URSS e dos seus satélites, o mundo non foi a mellor, en termos relativos, nen no reparto da riqueza nen na convivencia pacífica e o respeito mutuo entre os pobos. O conceito de liberdade sufriu desde entón a mistificación máis grave desde que existe democracia. E non será que converten en efeméride aquela data para ostentosamente lembrarnos, por se non o sabemos ou non o aceitamos, que o único viábel é o capitalismo realmente existente? Será que necesitan contrarrestar con fastos ilusorios tanto escepticismo, insatisfacción e confusión como se ten apoderado do mundo "libre", e en particular dos países "ex-comunistas" do leste de Europa, reforzando ideoloxicamente unha memoria falsificada?
Porén, as fachendosas poses, as declaracións desbocadas e, ás veces, groseiramente propagandísticas ou haxiográficas, de actores relevantes daquela historia, reunidos para o astracán "democrático" berlinés o día 9 deste mes, serven para desvelar e desmitificar a historia real. Helmut Kohl sitúa como decisión de todas as decisións para lograr a caída do muro e a unidade alemana a ameaza contra os países do Pacto de Varsovia, cumprida pola OTAN, de despegar novos mísiles nucleares de alcance medio no territorio da RAF. Nunha palabra, a importante dirección, intimidación militar e colaboración politicamente interesada dos Estados Unidos, George Bush pai á cabeza. Paradoxalmente non era menor a intimidade e confianza persoal do chanceler alemán con Mijail Gorbachov, segundo as súas confesións. O xefe de Estado da URSS "quería a apertura do bloque do leste" e "durante todo o proceso de unificación (caída do muro incluída) mantivo unha liña pacífica". Confesa que nunca lle estarán os alemáns agradecidos dabondo. Naturalmente, recibido no mesmo 1989 en Bonn, ficou impresionado pola "gorbimanía" reinante. Anos máis tarde, a fins dos 90, desaparecida a URSS, Kohl recoñece que "crucei con Mijaíl Gorbachov a praza Vermella de Moscú e a xente afastábase del?"

Gorbi dedicouse desde a desmembración da URSS a dar conferencias de pago, así as cualifica ele mesmo (debemos aclarar nós que multimillonarias), ás veces perante miles de persoas. Como analiza a posteriori o acontecido? Asume que, desde 1985, os países do Pacto de Varsovia podían practicar a política que desexaren, que a teoría da soberanía limitada de Bréznev acabara. A URSS non impediría pola forza nen a caída do muro, nen a unificación de Alemaña nen cambios de réxime ou sistema nos Países do Pacto de Varsovia. Considérase un home de convicións democráticas. Agora denuncia que, acabada a guerra fría, apareceu de novo outra liña divisoria porque "se tiraron moitas consecuencias equivocadas tras a desintegración da URSS". Prometéranlle que a OTAN non avanzaría cara o leste e que non habería perigo para ninguén. Expresou, e considerou que se aceitaba, que o continente europeo debía ser a casa común e non un teatro de accións bélicas. Mais axiña entraron outros países do leste na OTAN, chegando a xustificalo co descaro de que o Estado ao que lle fixeran esa promesa de non ampliación desaparecera. "Un truco barato", segundo Mijaíl. E conclúe: "A esperanza de novas relacións con EEUU, con Occidente, aquela euforia non deu nada. Todos desexaban que Rusia fose feble para poderen facer o que querían. Isto ficou na memoria da xente, por iso apoian a Putin mesmo cando se lle vai a man?"?Iso si, Gorbachov , malia todos os pesares, non deixou de acudir á celebración berlinesa, como convidado de honor, partillando foto simbólica con Angela e o inefábel Lech Walesa?O ex-lider sindical polaco deixou ben sentado que "Polonia derrotou o comunismo". Convicto e agradecido católico, afirma, e seguramente non sen razón, que "o Papa Xoán Paulo II desempeñou o papel máis importante". A súa locuacidade, reberetada de populismo, acada o cumio da sinceridade temperamental: "?cando miro atrás e vexo todas as oportunidades perdidas, non me sinto satisfeito". Por que será? Segundo o "grande Walesa", en Polonia hai os fundamentos legais da democracia. Nembargantes non foron expertos en tirar proveito: "A situación das nosas carteiras é cada vez peor"?

Abafados polo ditirambo e polo un afán panexirista absorbente resulta difícil achar nos meios de comunicación, mesmo na prensa escrita, ocos para a discrepancia ou para expresión real da valoración social dos cambios acontecidos após a caída do muro nas sociedades pretensamente liberadas. Aliás, de forma marxinal, algún, como El País, procurou a opinión do derradeiro presidente da República Democrática de Alemaña, Egon Krenz, quen a expresou por escrito. Coincide con Gorbachov en que nen o día 8 nen o 9 había tanques nen houbo intencións de empregar a violencia, fronte as manipulacións oficiais da historia asumidas de forma mal intencionada mesmo polo Xefe do Estado actual, lonxe dunha interpretación obxectiva. Confiara en Gorbachov e vira nel "a esperanza dun socialismo renovado". Retirado en Dierhagen, a orelas do Báltico, nunha pequena e ascética casa, pasa desapercibido, após cumprir catro anos dos seus 72 en prisión, condenado polas autoridades da RAF, contra a legalidade da RAD, "pola súa responsabilidade nas mortes do muro de Berlín". Lamenta profundamente os mortos e os feridos na fronteira, pero con contundencia asevera que, durante a confrontación entre os dous blocos, " a RDA non tería podido mudar esa fronteira unilateralmente". Como lamenta, que os líderes de opinión reduzan a RDA aos arames de espiño, o muro e a falta de liberdade, o correspondente "inferno" do "paraíso" que sería a RAF. Revela que falou por telefone con Kohl o 11 de novembro, quen lle agradeceu a apertura da fronteira, non a caída do muro?Non houbo guerra intestina. E tres contundentes sentencias ao cabo de tres perguntas. A primeira: "Putin describiu a fundición da URSS como unha catástrofe xeopolítica do século XX. Gorbachov non é inocente desa catástrofe". A segunda: "O mundo non é nen máis xusto nen máis seguro desde 1990". A terceira: "Non critico a unidade alemana, senón a maneira na que se fixo. Que non fose de igual a igual. Moitos alemáns do Leste séntense cidadáns de segunda ou de terceira"?Condenado oficialmente ao ostracismo, recebe algúns homenaxes populares.

No mesmo xornal, como anécdotas, sob o sintomático titular "Unha oportunidade perdida", opinan catro alemáns da RDA, mozos e mozas á altura de 1989, todos eles de forma ambivalente. Cabe subliñar algúns dos seus indicios reveladores: para moitas persoas que construíron a RAD fronte ao pasado nazi de Alemaña, a súa desaparición foi un duro golpe; en 1995 a sensación era de oportunidade, que agora parece perdida; pagaba a pena ter conservado aspectos que foron liquidados sen miramentos, o sistema educativo, por exemplo; impúxose en todo o país a Constitución da RAF sen unha consulta democrática; foi unha especie de colonización dun territorio enteiro?

Todo indica que os que estaban no allo e compartían total ou parci
almente obxectivos, tiñan todo atado e ben atado, un guión escrito, ás costas mesmo de inxenuos aliados, a comezar polos dirixentes da RAD. Na esperanza da posibilidade dun socialismo renovado, moitos acreditaron na bondade dun proceso aberto desde arriba, no mesmo seo do Pacto de Varsovia, a prol da casa común e do pacifismo no continente, da desaparición dos blocos, da non limitación ou inxerencia na soberanía de ningún Estado e mesmo, no caso das dúas Alemañas, da posibilidade de articular unha confederación?Pero o proceso estaba predeterminado para inserirse obxectivamente no mercado único europeo, na introdución dunha moeda común, na unificación europea sob a éxida dunha Alemaña unida, na expansión da OTAN e a subordinación aos EEUU?Así o entendía Helmut Kohl, con todos os dados na man e con todas as colaboracións necesarias?

Que celebran? Sen dúbida a liberdade?de mercado, o capitalismo sen fronteiras, a globalización. A súa euforia aparente, os seus fogos artificiais, intentan agachar que non trouxeron nen a paz, nen a liberdade na súa acepción inseparábel da igualdade, nen moito menos, contra o que puidese parecer, o entusiasmo por termos unha vida digna para todos?

Estes días sentín un forte arroallo, unha disposición anímica a recuperar algo dun pasado tanxíbel. Unha cabaza, modelada en caveira polas miñas torpes mans, asentou no balcón do primeiro andar na miña casa. Nunca desapareceu, ao longo dos sesenta e tres anos da miña vida, a imaxe dos nenos a roubar cabazas e cabaciñas, nunha determinada época do ano, para convertérenas en fantasmas inxenuamente arrepiantes, con candea mortuoria incluída. Corredoiras, fontes, lavadoiros, becos, muros, leiras e mesmo a carón das casas… eran os lugares máis a propósito para ubicármolas. Formabamos, en conxunto, unha atmosfera sensorial, uns retallos de natureza cobrando sentido momentáneo. Auga, noite, lúa, luz, a terra e os seus froitos, intervención humana sobre eles, simulacións intencionadas, mesturábanse para logralo. Nunca souben como se chamaba aquel ritual, nen sequera cal era o seu percorrido, a súa tradición. Simplemente participaba activamente, con tanto devezo que aínda aboiou agora no entusiasmo con que traballei o cabazo e na satisfacción contemplativa de velo, caveira humana, no meu balcón. Nunca relacionei esta tradición coa cristiá católica do Día de Todos os Santos. Nen sequera me ficou conexa coa de facermos colares de castañas para polos colgando do pescozo. Todo está fragmentado e sen voz, sen palabra. Imaxes de xentes e de cousas ao lonxe, no pasado, de lugares con vida, a penas un quilómetro do centro de Ferrol, pero non falan, non nomean. É isto normal? Facer cousas e non ser comunicadas nen transmitidas pola palabra?. Parece como se estivesemos privados do dereito á existencia histórica. Foi como resistir á marxe, nun submundo condenado á desaparición, ao esquecemento. Porén, resulta moi difícil vivir con amnesia colectiva, por moito empeño que se teña posto para logralo?

Nalgúns lugares, por exemplo a vila de Cedeira, estase a recuperar esta tradición, de raíz celta, co nome de Samaín, unha divindade desa mitoloxía. Pero era así como nós a denominabamos? En todo caso, benvida sexa a recuperación dunha festa pagá de nós, viva non hai máis de 50 anos. Enfíanos nunha tradición que se quer borrar precisamente desde o mundo académico. Xa saben que agora o científico consiste en afirmar que Galiza non forma parte dos países celtas. É curiosa a coincidencia da ciencia cos obxectivos da eliminación da personalidade específica de Galiza. Coa españolización. Qué máis ten que tantos feitos e tradicións contundentes indiquen o contrario!!! Por outra banda, provoca unha triste ironía contemplar como moitos galegos e galegas se apuntan ao Halloween, unha festa popularizada en moitas partes de USA por influencia irlandesa, agora exportada, pola forza impositiva do seu cinema, da súa cultura, a outros países occidentais, algúns tan miméticos dos poderosos como desprezativos co diferente. Pero si nós temos o orixinal!! Eis todo un exemplo de como funcionan os mecanismos de dominación cultural. A amnesia, a ignorancia, e o autodesprezo son a chave para un mimetismo ridículo?

Por certo, parece que a Igrexa Católica non gosta deste rexurdir dunha tradición pagá, á que acusa, ademais, de non ser española?Permítaseme a brincadeira: unha razón máis para o meu entusiasmo infantil perante a cabaza humanizada do meu balcón, obra mellorábel, pero xenuinamente asentada na miña condición de galego?