Mar 162011
 

María Pilar García Negro

2011 ficará na historia da literatura galega como un ano particularmente fecundo en investigación e ensaio, debido á publicación dunha obra que, tal e como intitulamos, non dubidamos en cualificar como monumental na non fácil (re)construción da nosa historia nacional. Referímonos a Rosalía de Castro, estranxeira na súa patria (a persoa e a obra de onte a hoxe), da autoría de Francisco Rodríguez, un acreditado especialista na obra da nosa autora fundacional. Mais tal obra, que vén de se editar pola AS-PG e que está a ser apresentada por diferentes cidades da Galiza e mais Madrid, culmina un longo periplo de investigación, documentación, procura hemerográfica, confirmación de fontes, anovación de perspectivas con novo instrumental analítico… que arrinca desde hai varias décadas. Con efeito, temos que nos remontar a varias atrás do século pasado, en concreto a 1970, cando podemos ler o primeiro artigo do autor sobre Rosalía de Castro, mesmo anterior á publicación do seu magnífico estudo sobre Curros Enríquez e a súa particular evolución ideolóxica.
 Mais será en  -e a partir de-  1980 cando se abra paso o inicio da que ben podemos denominar NOVA ROSALÍA, o deseño da súa vera effigies, sintomaticamente a máis fiel á súa propria textualidade, ao que ela depuxo e escrebeu, non a que, ortopedia violenta mediante, se desfigurou, para rebaixala a símbolo xibarizado e admisíbel dentro de Galiza e dentro de España. Após varios artigos divulgativos e decisivos estudos publicados no ano 1985  -en que se celebrou o centenario do falecemento da escritora-, no 15 de Xaneiro de 1988, Francisco Rodríguez defende, nun Paraninfo da Universidade compostelana ateigado de público, a súa Tese de Doutoramento, que deu en libro publicado aquel mesmo ano, cun título, por reducionista, abertamente  desafortunado: Análise sociolóxica da obra de Rosalía de Castro. Na realidade, como se encargaron de subliñar algúns membros (Ricardo Carvalho Calero, Claude Henri Poullain, X. R. Barreiro) do tribunal que xulgara aquela tese doutoral, aquela obra marcaba un antes e un despois nos estudos sobre a nosa autora. Con efeito, tendo realizado un minucioso e prolixo repaso da bibliografía rosalianista anterior, esta obra contiña novidades hermenéuticas e interpretativas primordiais: en primeiro lugar, o seguimento e análise completa de toda a obra rosaliana, en verso e en prosa, en galego e en español; en segundo lugar, o debuxo rigoroso do pano de fundo histórico en que ela se insire; en terceiro lugar, a construción dunha biografía profunda, extraíbel  -tal e como Murguía pedía-   dos seus proprios textos. Era, en fin, last but not least, a primeira obra rosaliana que se preocupaba de analisar e valorar o feminismo da autora como principio organizador da súa obra, aspecto que hoxe semella que todos aplauden e celebran mais que, insisto, é nesta obra onde ten a súa orixe circunstanciada, referida ás novelas, aos ensaios, ao “Conto gallego” e, por suposto, á súa obra poética.
O volume recentemente publicado baséase naquela obra primicial, mais dista moito de ser unha reedición ampliada. Nas súas máis de setecentas páxinas incorpora abundante e nova documentación, corroborante desde logo de teses anteriores, que nola apresentan como unha escritora profisional, muller enérxica e profundamente culta, abertamente contestataria na súa denuncia dos poderes civís, militares e eclesiásticos, así como redactora, sen dúbida, dunha nova semántica para a tríade revolucionaria francesa de que parten todos os escritores do XIX. Toda a correspondencia dirixida a Murguía onde ela aparece resulta dun grande valor para trazar o seu retrato oblicuo, ao igual que textos xornalísticos contemporáneos, ou o seguimento da súa relación amical con mulleres ou dedicatarias de poemas seus, nun exercicio de filoxinia e de sororidade aínda non dabondo subliñado.
En suma, un libro imprescindíbel, apto para moitos públicos sensíbeis e desexosos de melloraren o seu coñecemento sobre a personalidade galega por antonomasia, aquela cuxa correcta valoración é clave para entendermos a contemporaneidade galega e, inclusive, todos nós.

 Posted by at 09:35
Mar 112011
 

Marta Dacosta.
Nos anos 90 saudáronnos como as que estabamos a renovar a poesía galega. Despois de tanto afago, todo soaba xa a chegada á meta, a convite á relaxación e abandono da rebeldía. Entre liñas a mensaxe dicía que o traballo estaba feito, que podíamos acougar.

Mentres, a crítica sisuda analizaba a obra das mulleres sen poñelas ao pé da escrita polos seus contemporáneos masculinos. Algunha atrevémonos a falar dun novo gueto: o da poesía das mulleres, que de súpeto semellabamos estar exclusivamente afanadas nun mundo literario de noso construído para a revisión dos mitos e as personaxes, sen que iso transcendese máis alá do sexo de quen escribía. Algúns homes aínda opinan que, cando escribimos, escribimos só para nós mesmas.

Daquela, houbo atrevementos contundentemente contestados, como o de propor eu mesma, a finais do século XX, que a Asociación de Escritores en Lingua Galega nomease tamén ás escritoras. Fanada aquela tentativa, debimos agardar máis de once anos para que, agora si, a AELG sexa a Asociación de Escritoras e Escritores, a proposta dunha recoñecida colega.

Sempre dixen que non nos podían enganar as aparencias e que o camiño aínda estaba por andar. Que malia as afirmacións que se podían ler e escoitar as mulleres seguiamos sen ter a visibilidade que á nosa obra lle correspondía e permanecía por baixo do teito de cristal que nos impede chegar ao lugares de decisión.

Cando estamos soas, comentamos ás veces os atrancos cos que nos encontramos, mesmo a batería de anécdotas marcadamente incorrectas que nos rodean e que prenden a nosa furia. Mais, por puro instinto de supervivencia, sabedoras de que a nosa imaxe segue sendo determinante, medimos a incisividade das nosas críticas a un sistema que nos segue negando.

Medimos a incisividade, non renunciamos á reivindicación.

Por iso, xa que o tema está en boca de todas, e tamén de todos, por certo aquí e alá (noutras academias e noutras literaturas, que a invisibilidade da muller e o seu teito de cristal non coñece cualificativos que a limiten), eu digo, tres de tres e as que han de vir.

Si. Se son tres as cadeiras a ocupar na Academia galega, sexan as tres ocupadas por mulleres. Nin de lonxe o resultado, é dicir, o número de mulleres que podería haber na Academia representaría aínda a proporción das escritoras ou investigadoras que hai no noso país. Mesmo ocupando as tres cadeiras vacantes, seguiremos en notoria desvantaxe e infrarrepresentadas.

A todas, incluso a todos, véñennos á cabeza nomes de escritoras e estudosas que deron xa sobradas mostras de reunir os requisitos para pertencer á Academia. Así que, despois de reclamar que as tres cadeiras sexan ocupadas por tres mulleres, pido que as propostas sexan xenerosas e que se teña en conta a todas as mulleres que na nosa lingua teñen un papel determinante. Que non haxa matices que neguen a presenza plural do que realmente somos. Que as mulleres que se integren na Academia, no camiño de acadar a visibilidade en espazos que aínda se nos vedan, teña a gama de cores que a nosa produtividade ten, recollendo nesa proposta as voces máis destacadas, comprometidas e contundentes que hoxe temos no noso país.

Marta Dacosta, 8 de marzo de 2011.

 Posted by at 18:57
Mar 012011
 

FlocosA Consellaría de Educación está a pór en marcha o proxecto Abalar, unha iniciativa que, entre outros obxectivos , pretende ” maximizar o aproveitamento dos recursos” e acadar “o aproveitamento efectivo dos contidos dixitais
Da improvisación con que se está a levar a implantación deste proxecto xa se ten falado moito, así como da falta de perspectivas didácticas e pedagóxicas que o orientan e que ceden o seu espazo ao equipamento en infraestruturas, moito máis rendíbel.

Esta  carencia de perspectivas mesmo se fixo máis evidente estes días, cando, nun momento en que se aduce a necesidade de aforro como unha xustificación para recortar prestacións do sistema, se entregan sen problema, millóns de euros a multinacionais do software  para traducir
os interfaces dos seus programas a galego tendo, como temos, software coas mesmas prestacións libre e en galego ou, cousa aínda máis chamativa, nen siquera se traducen os ODE (obxectos dixitais educativos) que figuran no espazo Abalar. Sabe a Consellaría de Educación da existencia en Extremadura ou en Castilla-La Mancha de ferramentas como Cuadernia ou Constructor, postas a disposición de toda a comunidade educativa para a creación e difusión de materiais educativos dixitais?

A abundancia de recursos dixitais en galego non é moita e en todo o caso non é suficiente para desenvolver os contidos curriculares que os centros educativos han de levar a cabo.

Flocos.tv, viña ocupando para moitos e moitas docentes un espazo único para a presentación ao alumnado de contidos educativos, creativos ou documentais, que agora fica baleiro. E fica baleiro non por falta de usuarios ou por ofrecer recursos inadecuados. 
Mais ben fica baleiro por esa constante e ben planificada actitude da Xunta de Galicia, neste caso a través da Consellaría de Cultura, de fechar todos os espazos posíbeis para que a nosa lingua e a nosa cultura, xa non digo que medren senón, simplemente, para que non se asfixien.

Abalar. Haberá que abalar as conciencias dos nosos gobernantes até conseguir que Flocos.tv
poda estar de novo presente nas aulas porque os nosos alumnos e as nosas alumnas teñen dereito a coñecer, e a valorar, materiais de valor
educativo contrastado e que en moitos casos foron realizados con fondos da propia Consellaría que agora, como Cronos, devora os seus propios
fillos.

 

Xoán Costa

 Posted by at 15:46