Caderno Xeral

Son asiduo da Biblioteca Universitaria do Patín, un fermoso edificio do século XVIII rehabilitado para tal fin, sito no campus de Esteiro (Ferrol). Alí pasei revista a grande parte dos libros que posúen onde puider achar referencias á historia medieval galega. É unha bibliografía case sempre en español e de orientación españolista, anuladora de nós como entidade política, mais moitas veces capaz de fornecer ao leitor advertido moita información proveitosa sobre Galiza. Sen querer, poñen en evidencia o que, consciente ou inconscientemente, desexan agachar ou dan como naturalmente inexistente. Nela albiscamos e constatamos a existencia da Galiza cunha vitalidade, un poder e un dinamismo innegábeis. Colaboran os seus autores e autoras nestas versións académicas a suplantarnos politicamente por León ou Asturias, na Alta e na Baixa Idade Media, pero a forza da verdade aboia. Canta máis rigorosa é a súa erudición, máis asombra o que, inxenuamente, nos descobren moitos destes libros, maiormente publicados polas Universidades de Castela-León, coa colaboración económica da Junta. Traballan nunha liña de investigación ad maiorem gloriam suam, na que inevitabelmente o "solar galaico" é inesquivábel.  

O contraste coa Universidade de Santiago, por exemplo, é elocuente. A nosa miseria investigadora para descubrir a memoria histórica do país, en termos políticos, nesa etapa medieval resulta reveladora: unha orientación académica perfeitamente intencionada para maior auto-negación e despiste dos nosos mozos e mozas e para reforzar a españolidade en base á ocultación e a desvalorización histórica. Dilapidamos os diñeiros públicos para, no campo das Humanidades, seguir lavando cerebros, esquecendo o labor pendente máis necesario para a nosa sociedade: recuperar a memoria de nós, o que hai detrás do noso patrimonio artístico e cultural, o que hai de sociedade, de vida, de poder político, de opcións estratéxicas?Malia o seu descoido, abandono e espolio segue esperando a que revelemos o grupo humano, xenuíno, galego, a dinámica social e política autóctona, que o criou, o contexto histórico real que o posibilitou. Nesta tarefa e con este obxectivo, unha Faculdade de Humanidades tería hoxe sentido teórico e prático total. Cumpriría o papel de procurar e espallar unha información que aínda gardan, como un tesouro, por exemplo, os documentos medievais depositados no Arquivo Histórico Nacional de España, no seu momento espoliados dos mosteiros galegos, pendentes de seren analisados globalmente e desde unha perspectiva conscientemente galega. Non é difícil responder á pergunta de por que non se fixo aínda nen se fai. Teñamos claro unha cousa. Ninguén o vai facer por nós. Máis ben o están facendo á nosa costa e co noso colaboracionismo suicida. E !ollo!, de facelo, teríamos uns profesionais mellor preparados para o que o país necesita neste campo, desde o plano turístico ao escolar, do informativo ao investigador con efectos e incidencia social e económica. Mentres seguirá a ser patético ler eses anuncios, aparecidos na imprensa destes días, prometendo marabillas europeas aos que se matriculen nunha Faculdade de Humanidades de Ferrol, por exemplo, un precioso edificio de comezos do século XX, tamén rehabilitado, que merecía, dentro da súa temática, outros contidos, outros obxectivos e outra incardinación na nosa sociedade, que tan necesitada está?

A Real Academia Española acabou por entrometerse na cuestión para lles dar un balón de osíxeno a todos os que non soportan que unha cidade galega se denomine pola forma orixinaria, como o resto dos topónimos do país, sometidos secularmente a unha deformación esperpéntica (Vivero, Mellid, Sanjenjo, Puenteareas, Lage, Rianjo?). Non é unha cuestión de uso de linguas, senón de oficialidade das denominacións. A norma non debe, nen pode, ter excepcións, porque a deformación abrangueu o máis amplo espectro da nosa toponimia e ao longo de varios séculos. Naturalmente na lingua oral cada quen é libre de empregar a forma, a orixinaria galega ou a deformada, pretensamente catelá, que lle viñer en gaña. Mais todos sabemos que a oficialidade dunha forma acaba por favorecer un determinado uso. A RAE alíñase coa intolerancia e anima á desobediencia da lei cando ditamina que, falando ou escribindo en español, en calquera ámbito ou función, debe usarse "La Coruña". O seu criterio avala consecuentemente patentes deformacións ou híbridos sen sentido: Vivero, Sanjenjo, Mellid, Puenteareas?a carón dos naturais Pontevedra, Ortigueira, Ribeira, por exemplo, que non foron deformados. É un criterio coerente, rigoroso, sancionar academicamente formas orixinadas pola imposición irracional marcada a golpe de burocracia castelanizadora e forza pública represora, espalladas loxicamente na escrita e na fala non só da lingua allea e dominante senón tamén no galego oral, ás veces desde hai séculos e outras mesmo a comezos do XX? Non daba crédito cando comprobei que, a comezos dese século, aínda se facía o intento, nada menos que no Boletín das Cortes, de converter Redondela en Redondilla.

En rigor cómpre optar por un sistema coherente, orixinario, e socialmente xenuíno na oficialización das denominacións. No caso da nosa toponimia a única posibilidade é instaurar oficialmente a que foi criada polo pobo galego, non a que, con saña deformadora e arbitraria, impuxo o colonizador. O produto foi a deformación, a contradición e a burla. Aínda hoxe, sen que ninguén o puidese remediar, tal é a arrogancia poderosa de calquera insolente autoridade estatal, asistimos ao bautizo oficial do cabo Prioriño como "Prioriño chico" pola Autoridade Portuaria de Ferrol, híbrido redundante que evoca a displicencia dun aficionado ao chotis?Con esta mentalidade, como non van querer salvar, para a máis pura e excluínte españolidade, a denominación dunha cidade que, segundo o alcalde renegado e torturador, o vaticanista Paco Vázquez, e agora o seu substituto, o acomplexado, Javier Losada, "es la mejor de Galicia, la que más aporta y la que más tira del resto"?Está claro que este localismo paifoco e ignorante se fundamente, como sempre, nunha negación servil e caricaturesca de Galicia.

Como pode ser que un determinante galego, A, sumado a un topónimo prerrománico, espalle un olor tan inconfundíbel como para non poder ser tolerado polos gardas das esencias de España? Non hai outra explicación: cómpre non recoñecer quen somos nen de onde vimos. Hai que dar por natural, libre e única, a nosa condición de pobo anormal, servil, dependente e sen capacidade de decisión. Hai que asumir tanto a nosa condición de españolizados que se debe reprimir calquera mínimo síntoma que lembre a nosa condición de galegos. Cómpre autoferirnos. Un pobo habituado a tanta autonegación represiva, esperpéntica ao cabo, que gosta de se ver reflectido no engano e na deformación, sen memoria da historia, é o desexado e alimentado pola españolidade e por estes políticos autóctonos sen escrúpulos ao seu servizo. Eles son caricaturas, gozosas na súa exasperación agresiva contra o propio. A esta altura do conflito, mal fai o PSOE en pensar que pode restar votos ao PP empoleirándose novamente nesta espiral de xenofobia antigalega. A claudicación e o seguidismo, os comportamentos contraditorios e inconsecuentes, as xogadas puramente taticitas, nunca axudan ,e menos nunha cuestión como esta. Competir con Negreira e Feijoo na súa cruzada contra a legalidade e contra a nosa condición orixinaria non ocasiona máis que descrédito e confusión. Certamente foi co PP na Xunta cando se aprobou a Lei do Parlamento Galego de 1983 que estableceu as formas legais das denominacións toponímicas de Galiza. Tamén foi co PP no Goberno español que, en 1998, sen a maioría absoluta nas Cortes, se aprobou a denominación A Coruña para a provincia, en consecuencia coa recoñecida xa para a súa capital, pois é unha competencia do Estado. Por certo, hai que saber que o tan despótico e fachendoso contra os de dentro subgobernador da cidade-estado, o Sr. Paco Vázquez , tamén de hobby deputado, non ousou aparecer polo Congreso o día da votación para emitir un alporizado non. Non foron leis de especial querencia do PP, pero eran outros tempos e outras circunstancias. Non se decataron do que facían? Máis ben entón non valoraban tan aguda e incisivamente a importancia deste cambio, que se foi desvendando en paralelo co medre inducido da intolerancia e a exclusión no Estado español?

Memoria, pegada de sermos galegos e galegas de orixe, dereito á existencia, recoñecemento de procesos violentos de deformación, pertenza a unha sociedade distinta?isto é o que significa o topónimo oficializado, A Coruña, de forma senlleira. Non é pouco, e menos nos tempos que corren. Os inimigos da dignidade de Galiza sábeno ben. Non estaría de máis que nós mesmos tivésemos conciencia plena do que está en xogo. O alcalde. Paco Vázquez, nunha das súas badocadas que pretendían ser graciosas, obrigou a banda municipal a tocar o "La, la, la?" eurovisivo mentres centos dos seus seguidores, imitando a bravura española de Massiel, o cantaban na Praza de María Pita, para manifestaren a súa esperpéntica rebeldía contra a lei, pero non era máis que manifestación de servilismo de espírito, ben orquestrado e longamente inxectado polos que desprezan Galiza?

Veñen de ser coñecidos os resultados do referendo celebrado onte en Irlanda e ¡por fin! o pobo irlandés dixo si ao Tratado de Lisboa, e digo por fin dado que o día 12 de xuño do 2008, a primeira vez que se someteu nese país a referendo o pobo irlandés "trabucouse" e tivo que ser convocado de novo para que se decataran de que debían votar afirmativamente. E non era a primeira vez, dado que en xuño do 2001 deran a vara ao resto de Europa co seu rexeitamento do xa esquecido Tratado de Niza, para despois aprobalo o 19 de outubro de 2002; por tanto unha de dúas ou estes irlandeses son uns repugnantes ou na Unión Europea o da democracia ten un significado distinto ao que nos ensinaron na escola.

Non vou ser eu quen dea certificados de democracia ao pobo irlandés nin a ningún outro pobo, pero si creo que este fenómeno dos referendos repetidos unha e outra vez até que o resultado sexa o que ten que ser debería levarnos a reflexionar un pouco sobre a tan cacarexada democracia, e a preguntarnos quen manda na Unión Europea si os gobernos dos estados membro sexan máis ou menos democraticamente elixidos ou determinados lobbys de presión con sucursais en Bruxelas pero coa sede central no departamento de Estado de USA ou na sede dalgunhas multinacionais que forman parte do seu entramado de intereses.

No estado español o Tratado de Lisboa non foi levado a consulta popular, supoño que por medo a que a posibilidade nada remota dunha participación semellante ou incluso inferior ao 42% da consulta da Constitución Europea de febreiro de 2005 botara por baixo o mito do "compromiso del pueblo español con Europa", e iso que daquela até os Borbóns sairon da Zarzuela para iren votar. O Tratado de Lisboa foi aprobado polas Cortes, votándose o 18 de xuño de 2008 no Congreso con só seis votos en contra, entre eles os do BNG; tamén neste tema PP e PSOE foron da man ao igual que na reelección de Durão Barroso hai uns días.

Cando o nacionalismo galego houbo de definir postura sobre a fenecida Constitución Europea e o seu fillo o Tratado de Lisboa moitos chamáronnos montunos, trogloditas, anti-europeos, anticuados, etc?, sen poñer argumentos e falando só de que "hai que ser europeos"; cando os Irlandeses rexeitaron Niza e Lisboa a cantinela foi a mesma, desagradecidos, illacionistas, etc?. Eu aínda gardo un titular de El País que decía "O voto de 76.000 cidadáns pon en cuestión un proxecto para 490 millóns de europeos", e hoxe cando veñen de darse a coñecer os resultados provisionais do cuarto referendo europeo irlandés, a emisora de radio referencial dese mesmo grupo mediático acaba de recoñecer que o sí non tería triunfado sen a "presión das multiunacionais" (supoño que se lles escapou).

U-la democracia e a soberanía do pobo irlandés?

Pois si, independentistas. Quen o ía pensar. O PP independentista. Manda truco! Así o confirma a realización dunhas xornadas independentistas en Pontevedra, nas que por certo se destaca o valor da loita armada, organizadas pola Deputación Provincial (“Rafa” Louzán) no Museu Provincial. É unha auténtica declaración de independencia, si, mais de España a respecto de Galiza. Non á inversa. Non sexades malpensados.

O ciclo de conferencias “La Guerra de la Independencia” compleméntase coa proxección de filmes como “Agustina de Aragón” (1950) ou “Lola la Piconera” (1952), alfaias do cinema franquista, nas que a exaltación españolista máis fanática combínase co engrandecemento sublimado e exacerbado dos valores machistas, militaristas e clericais proclamados pola ditadura fascista e sufridos durante décadas polo pobo galego. Esta é a actividade organizada pola Deputación Provincial após o último e recente evento “cultural”, desenvolvido no mesmo recinto e organizado por “Galicia Bilingüe”, que contou co correspondente (e xeneroso) subsidio do organismo provincial.

Máis claro imposíbel. O PP definitivamente independízase de Galiza. Rexeita o seu idioma, despreza o seu pobo, abdica da súa historia e até da toponimia. Nada da Galiza e do galego lle vale. Favorece a expoliación dos seus recursos naturais e da súa riqueza, póndoa en mans alleas. Amputa calquera posibilidade de construir un espazo galego de decisión e información, e renuncia servilmente a calquera mínimo intento de defensa dos sectores produtivos, de instrumentos propios ao servizo dun modelo económico autocentrado, ou mesmo de servizos públicos merecentes de tal nome. A práctica independentista e antigalega desta formación, alimentada na teoría do seu admirado Millán Astray (“coruñés de pro”, Carlos Negreira dixit), alcanza xa níveis de auténtico frenesí na práctica política que se desenvolve desde a Xunta. A demisión e renuncia ao seu propio país, e en lóxica coherencia a súa fascinación engaiolante por España e o español, adquiren xa exultante sedución para os seguidores de Núñez Feijoo. Un Partido Popular libre de Galiza. Obxectivo acadado.

Razón tiña Castelao cando cualificaba aos españolistas: “Os separatistas son eles”. Mágoa que as versións franquistas de Agustina de Aragón e Lola la Piconera convivan, no mesmo Museu Provincial, cos fundos documentais do patriota galego. Mais acho que o divorcio definitivo lles ha causar mal. O 18 de Outubro teremos a proba. Mirámonos en Compostela.

O sábado, día 19, deste mes de setembro, no Teatro Principal de Pontevedra, estivemos a analisar colectivamente a situación lingüística do noso país. Cavilamos sobre cal era a mellor maneira de combater os intentos de exterminio da nosa lingua por parte do PP. Aproveitamos a ocasión para, ao meiodía, visitar as salas dedicadas a Castelao no Museu Provincial de Pontevedra. Fomos atendidos por unha moza espelida e ben intencionada. Na nosa lingua explicounos que o que estabamos a ver era só unha mostra pequeniña da obra artística do noso político e escritor que posúe o Museu. A maior parte está depositada alí, pero non exposta. Non explicou con que garantías de protección e de conservación. Si nos advertiu, con énfase surpresiva, que a maioría dos visitantes, quer galegos, quer estranxeiros, viñan coa intención de veren a obra artística de Castelao. É, pois, o seu mellor reclamo, o que ten máis impacto público. Porén non se corresponde este atractivo coas diminutas e claustrofóbicas dúas salas nas que está exposto, nen tampouco co conseguinte amoreamento do que se exibe. Nunha palabra, forma irrespeitosa e inapropiada de mostrar aquelas xoias artísticas, merecentes doutro trato, doutra consideración. Nun país que se estimar, e con autoridades conscientes do seu deber, semellante situación sería impensábel, imposíbel. Tanta devoción incisiva teñen os visitantes espontáneos da obra de Castelao que, segundo a nosa expresiva guía, a eles se lles debe que, entre o exposto, figure a estampa, sobre fundo de acuarela, "O neno das piñas". Está visíbel a petición do público. Axiña comezou a me inquietar cal sería o paradoiro doutra estampa, miniatura prodixio de cor e composición, "Rolda de nenos", que hai moitos anos tiña visto depositada nunha carpeta deste Museu. Sorpresa agradábel: figuraba entre o exposto, como pérola ciscada entre outras naquel remexido sen arte nen concerto.

Propios e alleos aínda lembran e devecen pola obra de Castelao. Mais nen o "mercado", como lles gosta proclamar aos que desprezan, censuran ou agochan todo o noso, serve para poñelo en valor. Admira que exista tanta visita intencionada, con tanta desinformación e agochamento orquestrado polo estamento oficial reinante e desprezante. A última vez que puidemos ver na Galiza unha parte importante, non toda, da obra artística de Castelao foi hai case dez anos: a exposición co gallo do cincuenta aniversario da súa morte en Pontevedra e en San Domingos de Bonaval, Santiago, unha lembranza inesquecíbel.

Ao final da visita déronos como agasallo unha guía didáctica sobre Castelao no Museu de Pontevedra, destinada a escolares, editada en 1999. Na derradeira páxina, quérese responder á curiosidade de saber por que se gardan tantas obras do autor neste Museu. Unha das explicacións é "por seren obras incautadas polas autoridades vencedoras da guerra civil". Como se ve, os vencedores non eran golpistas, nen sediciosos nen militares sublevados. Eran autoridades. O labor meritorio do Museu consistiu en "evitar que se chegasen a vender, conseguindo que se depositasen nel de forma definitiva". Foi, pois, un espolio, un roubo da propiedade dun particular por motivacións políticas por parte dun réxime ditatorial e asasino. Castelao tería sido fusilado de ter estado en Pontevedra o 18 de xullo de 1936, como lle pasou ao amigo e correlixionario Bóveda. O depósito no Museu só foi lexitimado máis tarde pola viúva e as irmáns de Castelao, renunciando aos seus dereitos en favor desta institución. Acrescentaron así as obras de Castelao no seu poder, pois xa contaba con doazóns do artista en vida. Consecuentemente algúns particulares quixeron contribuír á unidade da obra e á súa difusión pública facendo doazóns ao Museu. A verdade é que este non correspondeu nen corresponde no seu proceder coa importancia cuantitativa e cualitativa deste legado. Castelao dá el só para xustificar un Museu de impacto internacional. Mais parece que as autoridades que hoxe o controlan seguen sendo as que se incautaron da súa obra en 1936. Agora agóchana e, na tradición secular contra o propio, desprézana. Nen a expansión do Museu a outra edificio, con novos e amplos espazos, vai garantir a difusión plena da obra depositada. Tampouco a súa consideración como central, a non ser que as autoridades cambien e os xestores actúen sen complexos e con determinación lóxica ao servizo dunha mínima ponderación artística e dos intereses do país. Cumpriría que non esquecesen a intención das persoas que, coas súas doazóns ou a renuncia aos seus dereitos, pensaban que contribuían á difusión pública deste impresionante legado, propiedade do pobo galego.