Caderno Xeral

No inico de calquera curso son moitas as voces que opinan sobre educación. Pouco a pouco os ritmos mediáticos fan que todo volva ao seu curso e a educación ocupe o espazo que lle temos outorgado, isto é, un ben pequeno dentro das nosas preocupacións cotiás. Mais este ano o inicio de curso na nova era da liberdade plena en Galiza está sendo ben significativo da política que nos espera para todos os ámbitos. En primeiro lugar cómpre canalizar ben o descontento social que producen problemas moi complexos como son a crise económica ou a falta de respecto por case todo dunha xeración educada no hedonismo inmediato. En segundo lugar, ese descontento ten que ter un culpábel nítido e identificábel, pode ser un goberno ou a falla de tarimas nas aulas. Todo isto claro está acompasado das suficientes doses de venda mediática.

E unha vez realizadas as dúas operacións anteriores, a proposta de solución debe ser simple e fácil de repetir, tanto pode ser invocar a austeridade nas políticas públicas –reafirmando a idea creada de que a crise é produto do gasto e non un resultado do modelo económico–, inventar unha lei sobre a autoridade –como se esta fose o reflexo do papel e non o exercicio cotián– ou repetir que a liberdade de escolla mellorará a calidade educativa, sanitaria…

Asistimos á creación de diferentes discursos para lexitimar as decisións políticas que teñen como fío condutor unha noción de liberdade individual que esquece a condición previa da igualdade para a súa realización. Os debates sobre o ensino en galego, sobre a subvención con cartos públicos a colexios que segregan nenas e nenos, sobre o pulo á sanidade privada ou sobre a necesidade de que Touriñan teña por fin a piscifactoria que se merece, atopan na súa base un modelo de sociedade totalmente individualista que parte da premisa: “a mín dáme igual se me resolven o meu”. Fronte a un modelo baseado en crear as condicións para avanzar na igualdade entre a cidadanía como condición previa para poder elixir, agora proponse que elixir é un fin en si mesmo.

A xestión do público non é neutra nin carente de ideoloxía como constantemente escoitamos nos discursos xustamente de políticos en activo e con responsabilidades de goberno. Todo o contrario, xestionar sempre é decidir en base a unhas prioridades marcadas polo modelo de sociedade que se persegue. Xa sabemos que o goberno de Alberto Núñez Feixoó non é un bo xestor, mais tamén sabemos que o seu modelo social susténtase nun individualimo antigalego que maquillan coa palabra liberdade. Só coa palabraNo inico de calquera curso son moitas as voces que opinan sobre educación. Pouco a pouco os ritmos mediáticos fan que todo volva ao seu curso e a educación ocupe o espazo que lle temos outorgado, isto é, un ben pequeno dentro das nosas preocupacións cotiás. Mais este ano o inicio de curso na nova era da liberdade plena en Galiza está sendo ben significativo da política que nos espera para todos os ámbitos. En primeiro lugar cómpre canalizar ben o descontento social que producen problemas moi complexos como son a crise económica ou a falta de respecto por case todo dunha xeración educada no hedonismo inmediato. En segundo lugar, ese descontento ten que ter un culpábel nítido e identificábel, pode ser un goberno ou a falla de tarimas nas aulas. Todo isto claro está acompasado das suficientes doses de venda mediática.

E unha vez realizadas as dúas operacións anteriores, a proposta de solución debe ser simple e fácil de repetir, tanto pode ser invocar a austeridade nas políticas públicas –reafirmando a idea creada de que a crise é produto do gasto e non un resultado do modelo económico–, inventar unha lei sobre a autoridade –como se esta fose o reflexo do papel e non o exercicio cotián– ou repetir que a liberdade de escolla mellorará a calidade educativa, sanitaria…

Asistimos á creación de diferentes discursos para lexitimar as decisións políticas que teñen como fío condutor unha noción de liberdade individual que esquece a condición previa da igualdade para a súa realización. Os debates sobre o ensino en galego, sobre a subvención con cartos públicos a colexios que segregan nenas e nenos, sobre o pulo á sanidade privada ou sobre a necesidade de que Touriñan teña por fin a piscifactoria que se merece, atopan na súa base un modelo de sociedade totalmente individualista que parte da premisa: “a mín dáme igual se me resolven o meu”. Fronte a un modelo baseado en crear as condicións para avanzar na igualdade entre a cidadanía como condición previa para poder elixir, agora proponse que elixir é un fin en si mesmo.

A xestión do público non é neutra nin carente de ideoloxía como constantemente escoitamos nos discursos xustamente de políticos en activo e con responsabilidades de goberno. Todo o contrario, xestionar sempre é decidir en base a unhas prioridades marcadas polo modelo de sociedade que se persegue. Xa sabemos que o goberno de Alberto Núñez Feixoó non é un bo xestor, mais tamén sabemos que o seu modelo social susténtase nun individualimo antigalego que maquillan coa palabra liberdade. Só coa palabra

Este artigo tamén se publicou n´A Nosa Terra

Estiven nestes días lendo un moi exhaustivo estudo de J.F Correa Arias sobre o  papel da nobreza en Galiza desde o século XII ao XVI, centrándose especialmente  na evolución da casa de Andrade. O libro analiza as causas que inflúen no proceso de perda de peso de Galiza no ámbito da coroa de Castela, proceso no que os Andrade teñen un papel  fulcral,  e os correspondentes cambios sociopolíticos que a dinastía de Trastámara propicia ou impón, coa substitución da nobreza vella por outra cuxas familias proceden do mundo militar dos cabaleiros, foráneos en grande parte, e cuxo patrimonio deriva de vender a súa forza a quen máis pague e de espoliar os seus  administrados. Unha nobreza desarraigada, cuxas casas matrices estaban moitas veces fóra da Galiza, que unicamente era unha fonte de recursos. Unha nobreza carente de identificación cos intereses de Galiza, guiada só polos desexos de satisfacer os seus propios, lexítimos ou non, cousa á que dedican toda a súa enerxía, nun contexto político en que os reis de Castela necesitan a nobreza para consolidar o seu poder e os nobres venden o seu apoio a cambio de incrementar os seus beneficios, incluíndo neste grupo os bispos de Compostela, case sempre aliados do poder real, establecendo para isto un sistema de control e de goberno alleo á realidade da terra e que só favoreceu os reis e a nobreza señorial, que a cambio de lealdade política aos soberanos ven recoñecidos os seus privilexios.
Isto acontece  entre os séculos XIV e XV, mais a medida que lía o libro non podía deixar de pensar no paralelismo que se dá coa situación actual, no século XXI. Se naquel período o recadado en Galiza pasaba a engrosar o patrimonio dos  Zúñiga, ou dos Sarmiento, dos Benavente ou dos Enríquez de Castro, agora, cando as multinacionais e as grandes empresas  ocupan o espazo  da nobreza como soporte do poder, a nosa enerxía eléctrica, eólica, térmica  ou hidráulica, engorda o patrimonio de empresas  situadas fora do noso control, e o goberno do PP colabora imposibilitando que se poña en marcha a única medida elaborada por un goberno galego que pretendía ter un mínimo de control sobre os nosos recursos enerxéticos, especialmente os eólicos. Os gandeiros non poden desenvolver as súas potencialidades e o medio rural fica sen habitantes porque decisións tomadas ben lonxe de Galiza así o establecen, para favorecer outros intereses; coa pesca e a industria naval sucede outro tanto, sen falar das facilidades que o señor Feijoo dá para a nosa definitiva asimilación cultural ao propiciar que unha nova elite dirixente, desmesurada, verbalmente violenta e empeñada en crear un clima de desconfianza  social e autoodio, carente de identidade coa terra que a sostén, todo en consonancia con esa nova mentalidade de recentralización e de unidade, goberne agora Galiza, poñendo por encima de calquera valor a perda de poder e de peso de Galiza no conxunto do  Estado.
Ultimamente mesmo as decisións que afectan ao noso idioma se toman en tertulias radiofónicas ou televisivas situadas ben lonxe de aquí; ou en fundacións presididas por expresidentes, porque nesa idea de recentralización ten un papel predominante a exclusión do galego de todos os usos consolidados para o deixar á “libre elección” dos utentes .
No século XV os cidadáns galegos revoltáronse contra a extorsión nobiliar derrubando os símbolos da opresión e, embora fosen derrotados militarmente, gañaron en autoestima e dignidade, e sobre todo demostraron que era posíbel; agora, neste século XXI, as elites dirixentes non se apelidan Andrade, ou Sarmiento, mais a intencionalidade que os move é a mesma: contribuír todo o posíbel a asimilación de Galiza, sen reparar en nada e dando a volta, se é preciso, á realidade para apareceren como os oprimidos, como as vítimas que necesitan derrubar símbolos, especialmente  o noso símbolo por excelencia, a lingua.
Sabemos que é posíbel frear estes ataques e temos que facelo, a non ser que queiramos que o galego, e nós con el, sexa estranxeiro na súa patria.

Celda 211. O Conselleiro de Cultura da Xunta de Galicia fotográfase orgulloso ao lado de Luís Tosar, protagonista do filme. O Conselleiro viaxa a Venezia, á mostra, para acompañar a presentación do filme, para demostrar o apoio institucional galego. Posa orgulloso e satisfeito no fotocol veneciano. Celda 211 está financiada en parte pola Compañía da Radio Televisión de Galicia, é dicir, con diñeiro público galego. O director é galego. Varios actores son galegos. Mais se procuramos información sobre a película veremos que a ficha di: película española baseada nunha novela de Pérez Gandul quen narra un motín nun cárcere sevillano e que foi rodada nun cárcere de Zamora.
A Tele galega presume da súa participación no filme, chámalle “película galega” (tamén é certo que hai que xustificar a inversión). En Tele 5 informan da grande acollida da película española en Venezia, falan de Luís Tosar, de Alberto Ammann, de Antonio Resines, emiten imaxes, non informan de quen é ese home de traxe gris ou azul que sorrí mostrando todos os dentes ao lado de Luís Tosar. Só algunhas galegas sabemos que é o Conselleiro que nos representa. En Tele 5 non contan que a película ten financiamento de diñeiro público galego. Na Primeira falan do Festival, dos filmes que obtiveron máis recoñecemento, non falan de Celda 211. Mágoa, porque parece que é unha magnífica historia.
Outra vez o mesmo de sempre. Seguimos na nora da confusión. Cómo é posíbel? Até un adolescente entende a situación e á hora do xantar, cando escoita na Galega iso de “película galega”, pregúntalle aos seus pais se no noso país imos poder ver a película en galego, porque iso é o que nos queda para preguntar, se a imos ver en galego, se despois de pagala imos poder vela no noso idioma. Os pais non responden, tal vez porque están pensando que a nora da confusión volve ser movida polo mesmo burro de sempre (con perdón para o burro, nobre animal onde os haxa), e que outra vez nos dan gato por lebre e nos falan dunha película galega cando non o é, porque se o for expresaríase no idioma de noso, presentaríase ao mundo como tal, e non é así, só hai que ler a prensa, ver a tele, navegar pola rede e comprobar como se recensiona o filme.
E chegar así á pregunta final, é este o modelo de cultura galega que pretende fomentar o Conselleiro Varela en nome da Xunta de Galicia?
Por favor, non respondan.

Sempre lamentei que institucións como a Real Academia Galega ou o Consello da Cultura Galega non tivesen unha actitude máis combativa e comprometida na defensa da lingua e da cultura de Galiza. Nunha palabra, que non estivesen máis impregnadas de dinamismo social e máis preocupadas por impulsar a normalización dunha lingua e dunha cultura marxinadas e agochadas para nós mesmos. Nunca fun dos que desprecei o valioso papel que podían desempeñar neste terreo. Non me foi, nen é, indiferente, a súa atitude perante os atrancos que poidamos padecer para restaurar usos do noso idioma, para establecer dereitos para os seus falantes . Por iso mesmo desacougoume que, en concreto, a RAG dese a impresión de estar vivindo nunha conivencia irresponsábel e suicida coa actual Xunta de Galicia, pensando en que as cousas non eran para tanto, que cabía con ela un diálogo proveitoso, e albiscando non se sabe que boas expectativas por mor do nomeamento de Anxo Lorenzo como responsábel de Política Lingüística. Mais non só non se rectificaron ou moderaron os obxectivos restritivos e destrutivos do PP, no plano teórico, senón que se están levando á prática cunha contumacia inflexíbel.

O cambio de actitude da RAG, expresado a través da intervención do seu Presidente, Xosé Ramón Barreiro, no acto en que lle foi entregado á Institución o premio Celanova, Casa dos Poetas, o día 6 deste mes, coa presenza do Presidente da Xunta, significa a recuperación da dignidade da Institución, a defensa da súa razón de ser legal e, moito máis importante, social. Este xesto pona en sintonía con amplos sectores da sociedade galega que acreditan en que os ataques ao noso idioma, a redución dos nosos dereitos lingüísticos, a destrución dos cativos pasos dados en sectores como o ensino perseguen que non teñamos conciencia como pobo diferente, que aceitemos un status de españolidade servil, que non nos recoñezamos nunca como galegos e galegas con dereitos plenos. Un ataque político en toda regra. Inocular máis desprezo contra a nosa lingua e a nosa cultura, secundarizala e minusvalorala aínda máis, dificultar a súa transmisión conducen ao seu exterminio e, con el, ao da consciencia de que somos pobo diferente.

Estiveron actuantes nas palabras do nada imprudente Xosé Ramón Barreiro, primeiro a legalidade: "Sr. Presidente, non podo desaproveitar a oportunidade; a Real Academia non pode ficar en silencio nin ollar cara outra parte cando se toman decisións e asinan decretos que atinxen á lingua ás súas costas". Quen debe opinar, segundo normativa legal, sobre o futuro decreto do ensino nen sequera foi consultado. Unha mínima dignidade esixía non calar e denunciar publicamente a falta de información, como así fixo Barreiro. En segundo lugar, estivo a rebeldía fronte á política aniquiladora do PP, a instancia á acción e ao compromiso, á loita, de "todos: políticos, intelectuais e pobo" para cumprir coa obriga de transmitirmos unha cultura, sen rebaixala, a cultura galega que, sen a lingua, non é nada, como se encargou de subliñar. Por suposto, foi tamén un convite á rectificación da política gobernativa en materia lingüística. Núñez Feijoo aparentou non inmutarse, limitándose a ler un discurso que levaba escrito, pero notábase cabreado, segundo recoñece, por exemplo, La Voz de Galicia, sen dúbida tamén cabreada cando cualifica a Barreiro de "provocador". Malia o Presidente da Xunta querer acoutar a RAG no mundo do pasado, nun residual enxebrismo soñador, tal e como se desprende sintomaticamente dos tópicos eloxios que lle dedicou, no seu discurso prefabricado, de certo que acusou como novidade inesperada a dignidade, a rebeldía e a censura pública do Presidente Barreiro. Probabelmente, o sr. Feijoo, con a súa hierática e espiritual expresión inquisitorial, cavilou en como facerllas pagar. Moitos galegos e galegas recibímolas con agradecemento e cavilamos en que a potencialidade do pobo galego, expresada na defensa e no uso da súa lingua, non vai ser destruída se todos os que, dalgunha forma, acreditamos nela, rexeitamos a política, fundamentada na mentira e na inversión da realidade, que o PP quer impor, para inxectármonos máis auto-desprezo e ignorancia… 

Castelo de Soutomaior, 29 de agosto. Acto, seica, de "apertura do curso político" do PP. Denominador común nas intervencións, a xenreira contra a lingua galega. Rafael Louzán –“Rafa”, no Casino de Pontevedra– esbardalla no seu mellor papel de paxe-bufón de Mariano Raxoi, e afirma que agora xa se pode falar en galego ou en español, libremente. Co anterior Goberno, non. Obrigábaselle á xente a falar en galego. Esta barballada recibiu aplausos dos cargos do PP asistentes ao evento.

O propio Raxoi, en entrevista concedida ao xornal La Voz de Galicia (grupo empresarial comprometido co combate contra o galego que acaba de ser beneficiado con máis de un millón de euros polo fomento do galego e a defensa da identidade de Galiza) asevera, en perfecto español, que “no me gusta hablar del gallego ni del castellano (…) a mi de lo que me gusta hablar es de libertad. Yo tengo dos hijos, y a mi me gustaría educarlos como yo quiero”. Aí temos o caso dun pai, analfabeto no idioma do país que o viu nacer –e do que renega–,  que pretende que os seus fillos sigan o mesmo camiño de ignorancia, incultura e alienación que o pai. O segregacionismo racista, a discriminación antigalega, transfigúrase en liberdade.

E aí temos a aposta pola liberdade do actual Goberno. Como se defende a liberdade? A resposta é doada. En apenas 100 días, substitución da imaxe corporativa das Galescolas polas xa denominadas “Galiñas Azuis”, derrogación do Decreto do ensino infantil, revogación do Decreto do galego no ensino non universitario incluíndo unha suposta “consulta” co correspondente suposto escrutinio e supostos resultados en prol do suposto bilingüismo amábel, supresión da proba en galego nas oposicións, supresión das axudas á tradución en galego, cursos en español para funcionarios e funcionarias na EGAP, anuncio de subsidio ás expresións culturais en español (tamén apoiadas polo goberno español), uso sistemático do español por membros do Goberno, definición do Plano Xeral de Normalización como “simple remuíño de ideas”, exclusión do galego nas comunicacións do SERGAS, silencio perante casos de discriminación laboral e vexacións polo uso do galego, máis de dous millóns de euros de subsidio a medios de comunicación que se rin do noso idioma e cultura, introdución do español nos informativos da TVG (de momento na G2), criminalización da Mesa pola Normalización Lingüística e ameazas de ilegalización… e así sucesivamente. En só 100 días. Este é o seu concepto de liberdade. A liberdade que nos nega e nos encadea. Como no franquismo.

Isto, e non outra cousa, é o que temos diante galegos e galegas. A besta. Por iso é indispensábel articular respostas populares masivas e coherentes, á altura da gravidade das circunstancias. Deixémonos de leas e de enguedellamentos. O que precisa o pobo galego é unidade, clareza, pedagoxía e mobilización social en defensa do que nos conformou historicamente como sociedade, como pobo diferenciado, como nación. A lingua. Non se trata de politizar o debate lingüístico. E que o galego é un problema político. E na saúde dun idioma, ou nos dereitos lingüísticos dos seus utentes, a política ten un papel determinante. Eles, os inimigos do galego, téñeno moi claro. E sería bon que nós actuásemos en consecuencia.

Queremos Galego é unha plataforma social de recente creación, participada tamén polo nacionalismo galego xunto a outros sectores sociais e ideolóxicos, empeñada en dinamizar e mobilizar o pobo galego nas próximas semanas en defensa do noso idioma. Naceu para iso. Todo esforzo social de concienciación, convencemento, clarificación e dinamización vai ser vital neste camiño. E nesa orientación temos que nos entregar. Eles, o PP (e non só), traballan para que as medidas que están a perpetrar teñan efectos devastadores e irreversíbeis no tempo. Daquela debemos ser conscientes do que nos xogamos colectivamente. Non é un problema meramente electoral, nin de primacía de liñas ideolóxicas no campo nacionalista. Vai alén. Trátase da nosa supervivencia nacional, e do futuro como pobo. E con iso non se xoga