Caderno Xeral

Existe, en todos os sectores sociais favorábeis á lingua galega, coincidencia en que a política lingüística do PP é estratéxica e pretende a súa acelerada eliminación. Estamos, pois, perante unha conxuntura preocupante, que merece a máis ampla, perseverante e articulada resposta social e política. Moita xente está a descubrir, a maiores, que esta actitude é correlativa á opción recentralizadora, á parálise no avance do autogoberno, á submisión aos ditados de estratexias, en todos os ámbitos, deseñadas desde Madrid. Por primeira vez, de forma socialmente incisiva, as relacións entre lingua e política aparecen tan transparentes que obrigan a cavilar en cuestións até o de agora nebulosas ou simplemente soterradas. O conflito aboia como consciente e obriga a definicións, o que non deixa de ter tamén un aspecto positivo. É máis que probábel que, alén do dano que o Goberno PP estea a facer á convivencia lingüística e á causa da normalización do noso idioma, se estea a producir tamén unha reacción social que alarga a súa base confesional tradicional perante tan descomunal, cínica e destrutiva saña.

Neste panorama resulta pouco construtivo que, no canto de incidir na contribución a fortalecer o movemento de oposición prática a esta política, haxa quen aproveita a ocasión tamén para enunciaren discursos de culpabilización, descrédito e crítica infundada ao nacionalismo máis activo na defensa política do noso idioma. Falan da necesidade dunha nova política lingüística e dunha maneira distinta de levala a cabo e mesmo de posicións sectarias. Esta foi a reacción intelectual dalgúns colaboradores de El País, xa nas súas páxinas, xa no seu blog particular, após a máis grande resposta popular que houbo contra as pretensións do PP. Nela participaron todos os movementos e organizacións que quixeron, con postulados mínimos de amplo consenso, contando a Mesa pola Normalización Lingüística co papel convocante, por levar a iniciativa, ter un historial acreditado e representar a máis grande organización do país en defensa do idioma. No canto de preguntárense por que non estiveron o PSOE, CCOO e a UXT, cando foron debidamente convocados a participar, os comentaristas devanditos optan por reaxiren contra os que se moven, ben atacando a que consideran desfasada artillaría analítica do nacionalismo respeito do idioma, ben tentando responsabilizalo das ausencias, co recurso mesmo á mentira intoxicadora ad hominem. O sr. Antón Baamonde debe saber que, malia seren convocados insistentemente, PSOE, CCOO e UXT nunca mostraron o menor interese, até agora, en mobilizar por esta causa. Nunca estiveron dispostos a participar, nun plano de igualdade con outros nen a elaborar un discurso común para saír á rúa. Non se lle pode apor a responsabilidade a quen estivo, sen condicións excluíntes…

Certamente sería moi positivo superarmos esta dialéctica. Pero non se pode ser tan sectariamente parciais perante un problema tan grave e perante as carencias de cada quen. A incomodidade perante unha situación conflitiva ou as ansias de agachar as limitacións, ambigüidades ou oportunismos do sector político no que un milita, non poden conducir ao intento de enmascaralas botando tinta de lura contra outros. Non é máis real e verdadeiro que o problema do idioma resulta tan espiñento para o PSOE e os sindicatos estatais que non saben como facer para estaren na misa e na romaría a un tempo? Non é contraditorio pretender tirar rentabilidade de este tema como oposición ao PP ao tempo que se pratica o inmobilismo e a pasividade social, ou mesmo ás veces a conivencia ideolóxica? Queren recoller réditos pero non queren asumir custes. Así é imposíbel unha mínima coerencia que faga posíbel a necesaria e operativa unidade de mínimos. Porén, estou por asegurar que a plataforma Queremos galego vai seguir intentándoo.

O diagnóstico sobre a situación do galego non é difícil de compartir en termos básicos. Farían ben os intelectuais que pretendan ser críticos en non definir, con caricaturas, a política do BNG nesta materia.. Desde logo, non consisten as nosas deficiencias en estaren "enferruxadas" as nosas propostas ou os nosos modos de defender o galego, por moito que todo sexa mellorábel. Non lle parece ao Sr. Henrique Monteagudo paradoxal e sintomática a súa aseveración , cando estamos enlamados nun aberto conflito lingüístico, tamén no plano político, de que a teoría do conflito "está caduca"? Cre honestamente que a asociación nacionalismo=lingua é consecuencia da política lingüística do BNG? Até tal extremo se pretende ignorar a falta de políticas normalizadoras reais desde o poder en vintecinco anos? Até tal extremo se pretende obviar a fragmentación diglósica nos usos sociais do noso idioma e a crenza de que se violenta a normalidade cando alguén rompe estas normas? Descoñece que os usos formais, orais ou escritos, do galego non son maioritarios nen están asegurados sequera para quen o pretenda individualmente? Albisca algunha posibilidade do galego subsistir se non vai adiante o proceso para convertelo na lingua preferente da administración pública e dos usos sociais na Galiza? Que ten a ver unha interpretación deste tipo con non se sabe que enfeudamento a un monolingüismo galego? De verdade pensa que é unha opción real, seria, funcional socialmente, a alternativa do multilingüismo para toda a sociedade e todas as persoas na Galiza ou noutra parte calquera do mundo con situación similar? Compre predicar as vantaxes do bilingüismo na Galiza, cando mesmo os galego falantes máis conscientes nos vemos obrigados a unha prática de bilingüismo inevitabelmente diglósico?.

Podemos e debemos mellorar o arsenal analítico. Pero non procuremos o problema onde non está. Practiquemos a crítica e a autocrítica, pero non desviemos a atención de quen é o inimigo, onde están os perigos e cais deben ser os obxectivos. Non se constrúen "proxectos atractivos" para un país por arte de maxia. O atractivo non pode consistir na falsificación, senón no esforzo por ver e asumir a realidade e na vontade por transformala positivamente. No caso do noso idioma, faríamos ben en non guiármonos por espellismos para non confrontar a conflitiva situación na que vivimos. Acreditemos na nosa capacidade colectiva. Manteñamos posturas construtivas, coas lexítimas diferencias. Recoñezamos os esforzos organizativos colectivos, a experiencia e a historia. Compartamos obxectivos e deamos a batalla por eles na prática. Nen individualismo nen leiriñas para xustificar a inacción e a incapacidade. Si temos que facer da necesidade virtude, deamos probas de unidade real, sen poñer chatas á obra. Maticemos e reparemos, pero teñamos claro o obxectivo: paralizar a política antigalega do PP e abrir o camiño a unha política de respeito polo pobo galego, neste caso, polo dereito a usar o galego en todos os ámbitos, co amparo legal necesario, desde a concepción de que é a nosa lingua propia.

Por motivos que non veñen ao caso, ando estes días a ler A cidade e os días, calendario histórico de Vigo, de Xosé María Álvarez Blázquez. Gozo da lectura e, ao tempo, non fago máis que pensar na importancia daquela sección que antes víamos con maior frecuencia na prensa escrita, as efemérides, unha boa escusa para lembrar cada día un episodio da nosa historia máis recente ou afastada.
    As efemérides de Álvarez Blázquez son un verdadeiro regalo, pois o autor non se limita a consignar brevemente o acontecido ese día senón que se estende todo o necesario e o posíbel sobre aqueles episodios que merece a pena lembrar. E non só iso, Álvarez Blázquez realiza efemérides históricas, ou sexa, pescuda na historia de Vigo, apréndenos a historia da cidade. Así que da satisfacción inicial de saber que o convento de Santa Marta, que forma parte da paisaxe da miña infancia, foi hospital dos franceses durante a invasión de principios do XIX, un hospital asistido polos franciscanos que aproveitaban para lle roubar aos feridos as armas e distribuílas aos resistentes, colaborando así na reconquista, paso á pensar unha e outra vez que somos uns ignorantes na nosa propia historia. Cando camiñamos as rúas da cidade e lemos Luís Taboada, Policarpo Sanz ou Velázquez Moreno descoñecemos que esa rúa, Luís Taboada, leva ese nome desde 1904 en homenaxe ao escritor de crónicas humorísticas moi seguidas a mediados do XIX; que o 26 de agosto de 1890 se leu o testamento de Policarpo Sanz, quen legou todas as súas posesións á cidade: unha colección de pinturas e fondos para a construción do instituto Santa Irene e un hospital da caridade, cun departamento para “paridas pobres”; ou que Velázquez Moreno foi o construtor do primeiro teatro vigués, en 1832, na Praza da Princesa, fronte ao antigo Concello. As efemérides permítennos saber que o Teatro Rosalía de Castro, hoxe Auditorio do Centro cultural Caixanova, foi inaugurado o 15 de xullo de 1900, ao cumprirse quince anos do pasamento da nosa escritora e na súa homenaxe, homenaxe que hoxe desapareceu da memoria das xeracións máis novas que xa non saben que ese centro cultural fora un teatro e tiña ese nome, cousas do capitalismo, que restaura ao seu xeito e nos borra a memoria.
    Por Álvarez Bázquez sabemos que, tal día coma hoxe, 29 de xullo de 1677, iniciábanse as obras da Igrexa da “antiga vila de Valadares a expensas do célebre bispo de Oviedo e Inquisidor xeral, D. Diego Sarmiento de Valadares” de ilustre nome que nos lembra que a casa de Valadares estivo emparentada cos Sarmiento. E, de paso, podemos lembrar que esta parroquia deu nome ao Terzo de Valadares, fundado o “12 de xullo de 1643 por Don Fernando de Valadares y Sarmiento. As súas tropas estaban integradas exclusivamente por xentes de Vigo e a súa comarca.” E tivo “actuacións moi destacadas nas guerras de Portugal e Flandres”.
    En fin, que as efemérides son como un nobelo polo que ir tirando aos poucos, en diferentes direccións, de distinto xeito, mais sempre para un mesmo pouso, sabermos un pouco máis de nós, alimentar a nosa memoria cos pasos que viñemos dando, tan aos poucos, e que nos traen ao día de hoxe, pasos que nos explican e nos advirten sobre determinados camiños a seguir.
    Falo de Vigo, falo de Álvarez Bláquez para reivindicar un oco para a historia de noso, unhas poucas liñas que baixo o pretexto do que sucedeu hoxe nos iluminen e nos constrúan.

29 de xullo.
Galiza
1936: El progreso de Lugo publica que o pasado domingo 26 de xullo, ás catro da madrugada, Julio Sas Barroso e Tomás Fuentes Velo, de vintesete e vinteoito anos respectivamente, ambos os dous veciños de Betanzos foron fusilados polo Exército. Opuxéranse ao Exército na estrada de Betanzos a Ferrol. Ese mesmo día ingresou na cadea de Betanzos Tomás López Da Torre, alcalde pola Fronte Popular e Deputado provincial.
1961: morre en Santiago Aquilino Iglesia Alvariño autor de Cómaros Verdes, entre outros poemarios, primeiro libro de poesía editado en galego despois da guerra.
2005: iníciase o goberno de PSOE e BNG coa toma de posesión de Emilio Pérez Touriño, despois de 16 anos de goberno do Partido Popular.
 
Mundo:
1966: en Arxentina tivo lugar a "noite dos bastóns longos", foi durante o goberno do ditador Onganía, en que a policía agrediu a estudantes e profesores dalgunhas facultades da Universidad de Buenos Aires, dando lugar a numerosas renuncias de docentes.

Marta Dacosta, 29 de xullo de 2009.

Outlet é a denominación dun establecemento comercial especializado na venda de produtos de marcas coñecidas, quer sexan defectuosas quer fóra dos catálogos de actualidade do produtor. Os produtos son postos á venda a un prezo inferior ao habitual e a mercadoría está exposta de forma a favorecer o autoservizo.

Na Galiza hai varios establecementos deste tipo desde finais dos anos noventa, mais un deles, situado en Tui, chamou recentemente a miña atención. Emprazado face á cidade de Valença, resulta inevitábel facer comparacións para quen coñeceu Valença e as case 150 tendas que se congregan  dentro da fortaleza medieval. Esta cidade si foi un verdadeiro  outlet durante varias décadas pois alí tanto se podían comprar toallas ao peso como bacallau; viño verde ou unha motoserra marca Husqvarna pola metade de prezo que custaba aquí na Galiza. Nas estreitas ruelas, os sábados, falábase máis galego do que portugués e os comerciantes, homes e mulleres portugueses de fala e orixe, pretendían atraer a atención do comprador dirixíndose a el, se era preciso, en español, ou algo parecido, ignorantes de quen eramos, pois o que importaba non era a corrección idiomática, senón a comunicación de cara a unha hipotética operación comercial. Eran, en todo o caso, vendedores e vendedoras que tiñan conciencia de pertencer a un país e a unha cultura e só utilizaban outra lingua con ánimo de se aproximar ao comprador e facerlle máis fácil a compra ou a obtención de información sobre determinado produto.
Nada disto está presente na moderna fortaleza situada desta banda do Miño, un Oulet Fashion onde podemos comprobar como o público fala galego, quizá non maioritariamente, español e portugués, estes case a partes iguais. Esta mestura de linguas que podemos escoitar nos espazos comúns, desaparece en canto cruzamos as portas das diferentes loxas. Agora as vendedoras, pois en todas as tendas en que entrei só achei mulleres para atender o público, non sei se é sempre así, falan español ou portugués, dependendo da lingua do cliente ou clienta con que estiveren a tratar. Mesmo, igual que acontecía en Valença, comprobei como unha vendedora de lingua portuguesa lle falaba español a un cliente que se dirixira a ela en galego, se ben agora non era a necesidade de se aproximar ao comprador, ou de lle ofrecer información, o que motivaba esta actuación da rapariga: era, simplemente, confirmarlle a este galegofalante que se enteire dunha vez por todas que  vive dentro dunhas fronteiras políticas que non admiten máis lingua que a oficial do estado, nin mesmo no período de rebaixas e para comprar uns zapatos fabricados na China sob licenza italiana.
Tampouco vin neste establecemento ningún indicador, nin texto de ningunha outra clase, en galego ou que fixese referencia á lingua deste país. Sei, porque os vin, que noutros establecementos similares situados en territorios con características sociolingüísticas equiparábeis a Galiza, isto non é así e que a información está en máis dun idioma. Naquel espazo de compra convulsiva non podemos encontrar nada que nos indique que nos encontramos en Tui, un solar da Galiza baixomiñota, e non en Cáceres ou en Huelva ou en Salamanca, territorios tamén fronteirizos con Portugal, se non for porque desde un lateral acristalado se ve, ao fondo, a  Praça Forte de Valença, a fortaleza. É o que se ve desde o Outlet Fashion Center, o centro da moda no que o galego non está, figura en stock out .
Será que non é fashion, digo eu.