Caderno Xeral

Por motivos persoais estiven en Alcalá de Henares hai uns días. Mentres estaba sentado ás sete da tarde nun banquiño baixo árbores a carón da estación dos camiños de ferro, tres mociñas entre 16 e 19 anos parolaban, sentadas noutro, perto de min, sobre as súas vidas familiares. Observeinas, desenvoltas, locuaces, produto de ambientes populares con pingas de diversidade nacional, pero españolísimas de lingua e gostos musicais. Unha canción sobre amor, morte e destino, a cargo dun cantaor de flamenco, se enleaba con aquela conversa coloquial case en chave de revista do corazón ou programa de televisión lixo. A dor perante a morte por cancro dun ser querido, non sei se fillo, amante ou amada, provocaba a enxurrada melódica para consumo popular, focada na inclemencia do destino na vida das persoas. As mociñas repetían anaquiños da letra desgarrada e consoladora.

O sol forzou a unha delas a se sentar no meu banco á sombra, no momento en que estaba falando, enviso, por telefone en galego. Axiña comecei a sentir ao meu arredor a presenza de máis xente, agora tamén mozos, e como algún aludía a Ourense e á Coruña. Incrédulo, pensei que estaba sendo vítima da miña mala audición e dunha interpretación nesgada. Pero non. Rematada a conversa telefónica, virei á dereita: topei cun rapaciño lanzal que me falaba en galego. Dous máis, un de media estatura, atrigado, e outro pequeno, mouro, completaban a panda que as mociñas estiveran a esperar. Baixo a ollada expectante e interrogativa dos outros e o sorriso sorprendido da súa moza de circunstancias, o maior ( 20 anos) contoume que era de Ourense, que a súa familia fora tratante de cabalos e ovellas, negocio en decadencia, e decidiran vir para Madrid. Vivían como ambulantes, en caravana. Agora recollía cartón, prezos polo chan. Traballara de asalariado, pero estaba no paro. Falaba a cachón, entre admirado por tanto tren e metro e case asustado por tanta violencia, droga e puta vida. Que dimensión arcádica tomaba entón Ourense!! Se houber tanta xente como en Madrid, sería moito máis rico e un paraíso de boa vida!! Aproveitei para animalos a voltar, polo menos comerían mellor e a vida sería menos perigosa.

Que locuacidade e clareza comunicativa! Casara aos quince anos cunha cigana, tiña dela dous fillos, divorciara. Os ciganos eran a hostia, cun senso de grupo absorbente, en confronto co pai e os irmaos da súa muller. As mulleres non eran de fiar. Sempre acaban por írense con outro que lles goste máis. Como os homes, retruquei. A moza daquela tarde era temporal. De traballar, non estaría alí, senón na casa, coa familia. O avó estaba escarallado con pouco máis de sesenta anos…O pequeno, de Mérida, falaba tamén galego; non sei por que formaba parte da familia ambulante, igual que o mediano, tamén de Ourense… Entusiasmo na afirmación: non perderan o idioma, o galego, de uso exclusivo no seo familiar, especie de endogrupo, á defensiva fronte a outros, como coesión e protección …

As rapazas encamiñaron os seus pasos á pasarela elevada que cruzaba as vías do tren, fartas de esperar a que rematase aquela imprevista conversa dos seus mozos de ocasión co señor galego. As protestas a distancia pola tardanza eran contestadas cunha fala española, meridional, andaluzada, perfeitamente homologada, polo mozo lanzal, con certo desprezo ou indiferencia, que fosen indo.Un señor, acompañado da súa dona, sentados no banco onde antes estiveran as rapazas, berrou: claro, que las españolas se vayan a Rumanía, no? .Non entendín entón a que viña aquilo. Fiquei admirado pola transformación lingüística tan radical, operada naqueles mozos na relación social, neste caso con aquelas mozas, tanta que era imposíbel detectar a súa procedencia nacional galega…Despedíronse após estreitar a miña man o maior…Axiña o señor español, algo estrañado daquelas compañías, perguntoume se eran marroquinos. Non, contestei; son galegos como min. Cara de estupefacción notoria. Entón entendín a súa intervención anterior.

Levanteime do banco. Cavilei se era o meu destino atopar aqueles compatriotas en Alcalá. Unha casualidade indiciaria. Había moitos máis en tais circunstancias na zona, de Ourense especialmente. Andamos por moitas partes do mundo. Para proveito de quen? Que papelón o noso!, pensei. Canta potencialidades desaproveitadas para Galiza!! É o noso destino? Pero tiven un contraste positivo. Malia ás picarescas transformacións para subsistir, aquel mozo expresaba unha adesión natural, familiar, á súa lingua, un sentimento de pertenza a un grupo nacional, que funcionaba como esperanza. Algo que non vin nunca en moitos galegos "cultos" e cosmopolitas que presumen de triunfaren polo mundo e vinculan este triunfo á ocultación e desprezo da súa lingua e á negación da capacidade e o dereito do seu pobo a existir con normalidade. Como o conselleiro de Cultura, por exemplo.

Non, non me estou a referir ao tan gastado como falso argumento da “imposición do galego” que, seica, practica A Mesa Pola Normalización Lingüística, segundo a versión dos que –estes si- impoñen o español e exclúen o galego sen ningún tipo de escrúpulos. Trátase doutro sentido, doutra acepción. A Mesa, efectivamente, impón, infunde respecto coa súa mera existencia, funcionalidade e traballo diario en defensa do idioma galego. Por iso lles doe tanto aos inimigos do galego.

Hai que lle botar valor para, desde un medio de comunicación tan absolutamente hostil contra a lingua e cultura galegas como é La Voz de Galicia, lanzar sen remorsos, sen o menor reparo, ataques contra A Mesa –nada menos que por finanzamento ilícito!!–, utilizando ademais a figura de Carlos Negreira, concelleiro coruñés e deputado do PP, pintoresco individuo distinguido precisamente polo seu odio contra a lingua galega e a súa disposición plena a infrinxir e quebrantar as leis en materia lingüística. Iso si, simultaneamente censúrase a voz da entidade social criminalizada. Aquí non hai código deontolóxico nin nada que se lle pareza. Contra A Mesa, contra os defensores do galego, vale todo.

Ben sei que a candidez, no mundo xornalístico, non existe. A imparcialidade, a neutralidade, o respecto ao pluralismo e a obxectividade son principios, agás honrosas excepcións, botados ao caldeiro do lixo de moitas redaccións. Tamén nos medios de comunicación de titularidade pública, caso da Televisión de Galiza, bochornoso exemplo de manipulación. Contodo, asusta comprobar como, precisamente o xornal que se caracteriza pola súa agresión ao país e á lingua, inculcando boas doses de autoodio á sociedade galega, é xustamente o máis subvencionado polas administracións polo… fomento da lingua galega!

Si, señoras e señores. Imaxínense o titular escandaloso: “O xornal La Voz de Galicia recibe máis cartos do erario público para a promoción da lingua galega que A Mesa pola Normalización Lingüística”. Vergoñento, non si? Mais rigurosamente certo. E coidadosamente ocultado. Cartos dos impostos de galegas e galegos para un xornal que emprega o galego nada menos que o 4,8% (95,2% en español). Vaia imposición do galego! E ademais en tempos de crise. Decididamente, para estes señores non hai austeridade.

É así. A Mesa non lles pon. A Mesa imponlles. Por iso a atacan. Porque saben que A Mesa é un valiosísimo instrumento do pobo galego en defensa do que é seu. Do que é noso. Da lingua galega.
Tamén publicado n´A Nosa Terra

Teño pouco aprezo pola traxectoria da Real Academia Galega durante o actual réxime democrático. Apenas dou algunha resposta pública positiva perante as hostilidades ou agresións padecidas pola nosa lingua e cultura nacionais. Envisa nas intrigas propias dun elitismo mesquiño, dependente ou reverencial, recoñézase ou non, do poder político español, en versión autonómica, expresa as limitacións e contradicións do holding dominante na cultura galega. Porén recoñecemos que non nos son indiferentes as súas accións, as súas posicións, tratándose dunha institución oficial que podería cumprir un papel nada desprezábel á hora de emitir xuízos e facer propostas, con autoridade moral e intelectual ao servizo do pobo galego, sobre o conflito lingüístico que padecemos ou para espallar e actualizar os nosos valores culturais en todos os campos. Mais a RAG, como institución, nada entre a covardía, o servilismo, a queixa egótica e o medo escénico, mal disimulado, a desagradar a quen manda, por máis desprezo que este sinta xustamente por aquilo que é a súa razón de ser . A forma de proceder do seu presidente, incluídos os seus silencios, perante a agresiva política lingüística do PP, nada ambigua e de feitos destrutivos contundentes, entristura. Pode máis o espírito de secta, o seu posibilismo elitista no seo dunha cultura nacional agredida e desprezada, a leiriña, que un mínimo patriotismo ao servizo colectivo. E chama a atención aínda máis que os silencios corporativos non alporicen aos supostos marxistas e independentistas da corporación, tan obedientes ao espírito de elite sectaria como demagogos confusionistas en moitas das súas intervencións sociais a través dos xornais hexemónicos…

A decisión académica de negarlle, máis unha vez, a Ricardo Carvalho Calero un DIA DAS LETRAS GALEGAS, o de 2010, pasma pola zunia que expresa, pola intolerancia teimosa do holding, pola falta de mínima ponderación, entre a covardía e o desafecto, e pola maquiavélica utilización dun nome benquerido, o dun home bondadoso e poeta senlleiro, Novoneyra, para contrarrestar a evidencia. Segundo parece, non consideraron conveniente homenaxear a Carvalho Calero no 2010, cen anos do seu nacemento, por resultar "conflitivo" nas actuais circunstancias. De ser certo, retrataría máis unha vez o carácter acomodaticio da institución, se ben agora nunha dose tal que a converte en mero apéndice do poder autonómico máis confesamente españolista que ten habido na Galiza, disposto a aplicar unha estratexia en materia de idioma que merece un rexeitamento claro, contundente, desde unha posición conscientemente galega. Tenderase a pensar que a motivación fundamental para a negación de Carvalho, académico no seu día da RAG, sexa a súa declarada e activa opción reintegracionista nos quince últimos anos da súa vida. Pode ser un dos motivos para a maioría dos corporativos, adictos ao isolacionismo recalcitrante, de xestación universitaria. Mais coido que a zunía non se pode explicar sen o desgosto perante a independencia de criterio intelectual, político e cultural de Carvalho, xustamente cando comeza o réxime democrático, Constitución española incluída, e se instaura o marco autonómico actual. Afástase do holding, das súas opcións partidarias, da súa concepción lingüística e cultural para aliñarse implícita ou explicitamente nunha concepción claramente nacionalista, especialmente entre 1982 e 1990. Non llo perdoan.

Para quen, como min, tivo que compaxinar o activismo político co traballo intelectual de investigación e pedagoxía sobre historia e crítica literaria galega, foi unha fortuna tratalo e un amparo a súa actitude. Lembro aínda como presidiu en 1988 o Tribunal que xulgou a miña tese de doutoramento, a primeira sobre Rosalía nunha Universidade Galega. Con emoción, con entusiasmo, con entrega xenerosa perante un traballo que avanzaba no descubrimento da verdade sobre unha muller galega, escritora, e a súa obra á que el xa adicara importantes esforzos intelectuais. Quero pensar que non foi o criterio do Sr. Barreiro, outro dos membros do tribunal cualificador, un factor decisivo para a negativa da RAG a homenaxear Carvalho. Sei si que, de non estar Carvalho vivo entón, tería dificultades para o meu traballo de investigación abrirse paso academicamente. Era un individualista á forza, por circunstancias históricas. Mais no intre preciso en que as circunstancias tamén lle indicaron o valor da seu aceno, do seu maxisterio, para unha causa patriótica recuperada, nun contexto español formal e limitadamente democrático, non dubidou onde tiña que situarse e con quen, desde a súa independencia de criterio, tiña que colaborar. A RAG, como institución, non acaba de asumir o pluralismo real, prático, da nosa cultura nacional. Segue prisioneira de prexuízos, medos e tabús. Resístese a pensar en chave dun país soberano e con dignidade, a librarse de sectarismos e da dependencia e vixilancia mal disimulada do poder español de turno.

Tamén publicado en GZnación

A Mesa pola Normalización Lingüística convoca a todas as entidades que teñan interese en conformar unha plataforma social en defensa do galego a unha reunión aberta o vindeiro 7 de xullo ás 17 horas na Galería Sargadelos de Santiago de Compostela, onde se acordará a estrutura e o programa de actividades desta nova plataforma, tan necesaria perante as fortísimas agresións contra a nosa lingua desde o actual Goberno galego.

A Mesa achegou xa nesta semana o convite a participar nesa reunión a todas as entidades que apoiaron a manifestación do pasado 17 de maio, aínda que está aberta a todos os colectivos da sociedade galega, de calquera ámbito, xa que a lingua a todas e todos nos afecta, a todas e a todos nos implica.

Entre outras posibilidades a debater, A Mesa proporá impulsar unha iniciativa lexislativa popular pola garantía do dereito a poder vivir en galego, na cal estiveron a traballar varios xuristas pertencentes ao Observatorio de Dereitos Lingüísticos. 

"Como ben se sabe, o plebiscito levouse a cabo o 28 de xunio do mesmo ano, e o resultado sobrepasou, en todas e cada unha das provincias galegas, ao porcentaxe que a Lei eisixía. O trunfo estaba descontado, polo compromiso de tódolos partidos integrantes do Frente Popular e pola falla de oposición dos seitores da dereita, que acordaron non facer uso do intervencionismo estabrecido no decreto. Galiza, pois, cumpreu de maneira insuperable os trámites constitucionaes, e pudo presentar o seu Estatuto ás Cortes  da República o día 15 de xullo de 1936, tres días antes de estalar a guerra civil"

Castelao, Sempre en Galiza, Akal, obra Completa, Volume 2, páx. 475.

 Vídeo do traslado dos restos de Castelao desde Buenos Aires a Bonaval.

Tamén poden ver a exposición elaborada pola AS-PG neste enderezo