Airiños, airiños aires,
airiños da miña terra;
airiños, airiños aires,
airiños, levaime a ela.

      Sin ela vivir no podo,
non podo vivir contenta;
que adonde queira que vaia,
cróbeme unha sombra espesa.
Cróbeme unha espesa nube,
tal preñada de tormentas,
tal de soidás preñada,
que a miña vida envenena.
Levaime, levaime, airiños,
como unha folliña seca,
que seca tamén me puxo
a callentura que queima.
¡Ai!, si non me levás pronto,
airiños da miña terra;
si non me levás, airiños,
quisais xa non me conesan,
que a frebe que de min come,
vaime consumindo lenta,
e no meu corazonciño
tamén traidora se ceiba.

      Fun noutro tempo encarnada
como a color de sireixa;
son hoxe descolorida
como os cirios das igrexas,
cal si unha meiga chuchona
a miña sangre bebera.
Voume quedando muchiña
como unha rosa que inverna;
voume sin forzas quedando,
voume quedando morena,
cal unha mouriña moura,
filla de moura ralea.

      Levaime, levaime, airiños,
levaime a donde me esperan
unha nai que por min chora,
un pai que sin min n’alenta,
un irmán por quen daría
a sangre das miñas venas,
e un amoriño a quen alma
e vida lle prometera.
Si pronto non me levades,
¡ai!, morrerei de tristeza,
soia nunha terra extraña,
donde extraña me alomean,
donde todo canto miro
todo me dice: "¡Extranxeira!"

      ¡Ai, miña probe casiña!
¡Ai, miña vaca vermella!
Años que balás nos montes,
pombas que arrulás nas eiras,
mozos que atruxás bailando,
redobre das castañetas,
xas-co-rras-chás das cunchiñas,
xurre-xurre das pandeiras,
tambor do tamborileiro,
gaitiña, gaita gallega,
xa non me alegras dicindo:
"¡Muiñeira, muiñeira!"
¡Ai, quen fora paxariño
de leves alas lixeiras!
¡Ai, con que prisa voara,
toliña de tan contenta,
para cantar a alborada
nos campos da miña terra!
Agora mesmo partira,
partira como unha frecha,

sin medo ás sombras da noite,
sin medo da noite negra;
e que chovera ou ventara,
e que ventara ou chovera,
voaría e voaría
hastra que alcansase a vela.
Pero non son paxariño
e irei morrendo de pena,
xa en lágrimas convertida,
xa en suspiriños desfeita.

      Doces galleguiños aires,
quitadoiroiños de penas,
encantadores das auguas,
amantes das arboredas,
música das verdes canas
do millo das nosas veigas,
alegres compañeiriños,
run-run de tódalas festas,
levaime nas vosas alas
como unha folliña seca.
Non permitás que aquí morra,
airiños da miña terra,
que aínda penso que de morta
hei de sopirar por ela.
Aínda penso, airiños aires,
que dimpois que morta sea,
e aló polo camposanto
donde enterrada me teñan,
pasés na calada noite
runxindo antre a folla seca,
ou murmuxando medrosos
antre as brancas calaveras;
inda dimpois de mortiña,
airiños da miña terra,
heivos de berrar: "¡Airiños,
airiños, levaime a ela!"

      Eu ben vin estar o moucho
enriba daquel penedo.
¡Non che teño medo, moucho;
moucho, non che teño medo!

              I
      Unha noite, noite negra
como os pesares que eu teño,
noite filla das sombrisas
alas que estenden os medos;
hora en que cantan os galos,
hora en que xemen os ventos;
en que as meigas bailan, bailan,
xuntas co demo pirmeiro,
arrincando verdes robres,
portas e tellas fendendo,
todas de branco vestidas,
tendídol-los brancos pelos
contra quen os cans ouvean
agoirando triste enterro;
cando relumbrar se miran
antre os toxales espesos,
cal encendidas candeas
ollos de lobo famento;
e os ramallaxes dos montes
antre si murmuxan quedos,
e as follas secas que espallan
os aires da noite inquietos,
en remuíños se xuntan
con longo estremecemento,
indo camiño da igrexa,
soia cos meus pensamentos,
cabo da fonte da Virxe,
pretiño do cimeterio,
dempois de sentir un sopro
que me deixou sin alento,
eu ben vin estar o moucho
enriba daquel penedo.
            
             II
      Arepuiñadas todas
as carnes se me puñeron,
e os cabelos no curuto
fóronse erguendo direitos;
gotas de sudor corrían
a fío polo meu peito,
e trembaba como tremban
as auguas cando fai vento,
na pía da fonte nova,
que sempre está revertendo.
Aquel moucho alí fincado,
cal si fose o mesmo demo,
fito a fito me miraba
cos seus ollos rapiñeiros,
que coidei que me roubaban
non máis que de lonxe velos.
De lume me paresían
e que me queimaron penso;
penso que eran tizós roxos
da fogueira dos infernos,
que polas niñas me entraron
hastra o corazón direitos.
En el remorsos había
de amoriños pecadentos…
¡Ai, quen ten deses amores,
non pode achar bon sosiego!

      Chovía si Dios ten augua,
ventaba en tódolos ventos,
e ensarrapicada toda
a camiñar non me atrevo;
que o moucho, fita que fita,
me aspera naquel penedo;
mais acordeime da Virxe
que sempre conmigo levo;
résolle un Ave-María,
e cobrando novo alento,
como os páxaros do mare,
nadando paso o regueiro,
corro a enriba do valado,
brinco enbaixo do portelo,
e dende alí berro estonces
con cantas forzas eu teño:
¡Non che teño medo, moucho;
moucho, non che teño medo!

      Adiós, ríos; adiós, fontes;
adiós, regatos pequenos;
adiós, vista dos meus ollos:
non sei cando nos veremos.

      Miña terra, miña terra,
terra donde me eu criei,
hortiña que quero tanto,
figueiriñas que prantei,

      prados, ríos, arboredas,
pinares que move o vento,
paxariños piadores,
casiña do meu contento,

      muíño dos castañares,
noites craras de luar,
campaniñas trimbadoras
da igrexiña do lugar,

      amoriñas das silveiras
que eu lle daba ó meu amor,
camiñiños antre o millo,
¡adiós, para sempre adiós!

¡Adiós, groria! ¡Adiós, contento!
¡Deixo a casa onde nacín,
deixo a aldea que conoso
por un mundo que non vin!

      Deixo amigos por extraños
deixo a veiga polo mar,
deixo, en fin, canto ben quero…
¡Quen pudera no o deixar…!

---

      Mais son probe e, ¡mal pecado!,
a miña terra n’e miña,
que hastra lle dan de prestado
a beira por que camiña
ó que naceu desdichado.

      Téñovos, pois, que deixar,
hortiña que tanto amei,
fogueiriña do meu lar,
arboriños que prantei,
fontiña do cabañar.

      Adiós, adiós, que me vou,
herbiñas do camposanto
donde meu pai se enterrou,
herbiñas que biquei tanto,
terriña que nos criou.

      Adiós, Virxe da Asunción,
branca como un serafín:
lévovos no corasón;
pedídelle a Dios por min,
miña Virxe da Asunción.

      Xa se oien lonxe, moi lonxe,
as campanas do Pomar;
para min, ¡ai!, coitadiño,
nunca máis han de tocar.

      Xa se oien lonxe, mais lonxe…
Cada balada é un dolor;
voume soio, sin arrimo…
Miña terra, ¡adiós!, ¡adiós!

      ¡Adiós tamén, queridiña…!
¡Adiós por sempre quizais…!
Dígoche ese adiós chorando
desde a beiriña do mar.

     
Non me olvides, queridiña,
si morro de soidás
tantas légoas mar adentro…
¡Miña casiña!, ¡meu lar!

      Acolá enriba
na fresca montaña,
que alegre se crobe
de verde retama,
meniña morena,
de branco vestida,
nubiña parece
no monte perdida,
que xira, que corre,
que torna, que pasa,
que rola e, mainiña,
serena se para.

      Xa envolta se mira
na espuma que salta
do chorro que ferve
na rouca cascada.
Xa erguida na punta
de pena sombrisa,
inmoble cal virxe
de pedra se mira.
A cofia de liño
aos ventos soltada,
as trenzas descoida
que os aires espallan.
Tendída-las puntas
do pano de seda,
as alas dun ánxel
de lonxe semellan
si as brisas da tarde,
xogando con elas,
as moven ca gracia
que un ánxel tivera.
Eu penso, ¡coitado
de min!, que me chaman,
si as vexo bulindo
na verde enramada.
Mas, ¡ai!, que os meus ollos
me engañan traidores,
pois vou e, lixeira,
na niebra se esconde.
Se esconde outras veces
na sombra dos pinos,
e canta escondida
cantares dulciños
que abrasan, que firen
ferida de amor
que teño feiiña
no meu corazón.

      ¡Que feita, que linda,
que fresca, que branca
dou Dios á meniña
da verde montaña!
¡Que hermosa parece
que chore, que xima;
cantando, sorrindo,
disperta, dormida!

      ¡Ai!, si seu pai
por regalo ma dera,
¡ai!, non sentira
no mundo máis penas.
¡Ai!, que por tela
conmigo por dama,
eu lla vestira
eu lla calzara.

      San Antonio bendito,
dádeme un home,
anque me mate,
anque me esfole.

      Meu santo San Antonio,
daime un homiño,
anque o tamaño teña
dun gran de millo.
Daimo, meu santo,
anque os pés teña coxos,
mancos os brazos.

      Unha muller sin home…
¡santo bendito!,
é corpiño sin alma,
festa sin trigo,
pau viradoiro
que onda queira que vaia
troncho que troncho.

Mais, en tendo un homiño,
¡Virxe do Carme!,
non hai mundo que chegue
para un folgarse.
Que, zambo ou trenco,
sempre é bo ter un home
para un remedio.

      Eu sei dun que cobisa
causa miralo,
lanzaliño do corpo,
roxo e encarnado.
Carniñas de manteiga,
e palabras tan doces
cal mentireiras.

      Por el peno de día,
de noite peno,
pensando nos seus ollos
color de ceo;
mais el, xa doito,
de amoriños entende,
de casar pouco.

      Facé, meu San Antonio,
que onda min veña
para casar conmigo,
nena solteira
que levo en dote
unha culler de ferro,
catro de boxe,

      un irmanciño novo
que xa ten dentes,
unha vaquiña vella
que non dá leite…
¡Ai, meu santiño!:
facé que tal suceda
cal volo pido.

      San Antonio bendito,
dádeme un home,
anque me mate,
anque me esfole,
que, zambo ou trenco,
sempre é bo ter un home
para un remedio.

              I
      Vinte unha crara noite,
noitiña de San Xoán,
poñendo as frescas herbas
na fonte a serenar.
E tan bonita estabas
cal rosa no rosal
que de orballiño fresco
toda cuberta está.
Por eso, namorado,
con manso suspirar
os meus amantes brazos
boteiche polo van,
e ti con dulces ollos
e máis dulce falar,
meiguiña, me emboucastes
en prácido solás.
As estreliñas todas
que aló no espaso están,
sorrindo nos miraban
con soave craridá.
E foron -¡ai!- testigos
daquel teu suspirar
que ó meu correspondía
con amoriño igual.
Pero dempois con outros
máis majos e galáns
(mais non que máis te queiran,
que haber non haberá),
tamén, tamén, meniña,
soupeches praticar
á sombra dos slagueiros,
cabo do romeiral.
Por eso eu che cantaba
en triste soledá,
cando -¡ai de min!- te vía
con eles parolar:
"Coida, miña meniña,
das práticas que dás,
que donde moitos cospen,
      lama fan."

             II
      ¡Que triste ora te vexo…!
¡Que triste, nena, estás…!
Os teus frescos colores,
¿donde, meniña van?
O teu mirar sereno,
o teu doce cantar,
¿donde, meniña, donde,
coitada, toparás?
Xa non te vin, meniña,
na noite de San Xoán,
poñendo as frescas herbas
na fonte a serenar.
Xa non te vin fresquiña
cal rosa no rosal,
que muchadiña estabas
de tanto saloucar.
Ora, de dor ferida,
buscando a honriña vas,
a honriña que perdeches;
mais ¿quen cha volverá?
Eu ben, miña meniña,
ben cha quixera dar,
que aquel que ben te quixo
doise de verte mal.
Mais anque dir eu diga
que limpa, nena, estás,
respóndenme sorrindo
por se de min bulrar:
"Ben sabes, Farruquiño,
Farruco do Pombal,
que donde moitos cospen,
      lama fan."

Normal
0
21

      Campanas de Bastabales,

cando vos oio tocar,

mórrome de soidades.

              I

      Cando vos oio tocar,

campaniñas, campaniñas,

sin querer torno a chorar.

 

      Cando de lonxe vos oio,

penso que por min chamades,

e das entrañas me doio.

 

      Dóiome de dor ferida,

que antes tiña vida enteira

i hoxe teño media vida.

 

      Sólo media me deixaron

os que de aló me trouxeron,

os que de aló me roubaron.

 

      Non me roubaran, traidores,

¡ai!, uns amores toliños,

¡ai!, uns toliños amores.

 

      Que os amores xa fuxiron,

as soidades viñeron…

De pena me consumiron.

 

             II

      Aló pola mañanciña

sube enriba dos outeiros

lixeiriña, lixeiriña.

 

      Como unha cabra lixeira,

para oír das campaniñas

a batalada primeira.

 

      A primeira da alborada,

que me traen os airiños

por me ver máis consolada.

 

      Por me ver menos chorosa,

nas súas alas ma traen

rebuldeira e queixumbrosa.

 

      Queixumbrosa e retembrando

por antre a verde espesura,

por antre o verde arborado.

 

      E porla verde pradeira,

por riba da veiga llana,

rebuldeira e rebuldeira.

 

             III

      Paseniño, paseniño,

vou pola tarde calada

de Bastabales camiño.

 

      Camiño de meu contento;

i en tanto o sol non se esconde,

nunha pedriña me sento.

 

      E sentada estou mirando

como a lúa vai saíndo

como o sol se vai deitando.

 

      Cal se deita, cal se esconde

mentras tanto corre a lúa.

Sin saberse para donde.

 

      Para donde vai tan soia,

sin que aos tristes que a miramos

nin nos fale, nin nos oia.

 

      Que si oíra e nos falara,

moitas cousas lle dixera,

moitas cousas lle contara.

 

             IV

      Cada estrela, o seu diamante;

cada nube, branca pruma;

triste a lúa marcha diante.

 

      Diante marcha crarexando

veigas, prados, montes, ríos,

donde o día vai faltando.

 

      Falta o día, e noite escura

baixa, baixa, pouco a pouco,

por montañas de verdura.

 

      De verdura e de follaxe,

salpicada de fontiñas

baixa a sombra do ramaxe.

 

      Do ramaxe donde cantan

paxariños piadores

que ca aurora se levantan.

 

      Que ca noite se adormecen

para que canten os grilos

que cas sombras aparecen.

 

              V

      Corre o vento, o río pasa.

Corren nubes, nubes corren

camiño da miña casa.

 

      Miña casa, meu abrigo;

vanse todos, eu me quedo

sin compaña nin amigo.

 

      Eu me quedo contemprando

as laradas das casiñas

por quen vivo suspirando.

---

      Ven a noite…, morre o día,

as campanas tocan lonxe

o tocar da Ave María.

 

      Elas tocan pra que rece;

eu non rezo, que os saloucos

afogándome parece

que por min tén que rezar.

Campanas de Bastabales,

cando vos oio tocar,

mórrome de soidades.

Normal
0
21

      "Quíxente tanto, meniña,

tívenche tan grande amor

que para min eras lúa,

branca aurora e craro sol;

augua limpa en fresca fonte,

rosa do xardín de Dios,

alentiño do meu peito,

vida do meu corazón."

Así che falín un día

camiñiño de San Lois,

todo oprimido de angustia,

todo ardente de pasión,

mentras que ti me escoitabas

depinicando unha frol

porque eu non vise os teus ollos

que refrexaban traiciós.

Dempois que si me dixeches,

en proba de teu amor,

décheme un caraveliño

que gardín no corazón.

¡Negro caravel maldito,

que me fireu de dolor!

Mais, a pasar polo río,

¡o caravel afondou…!

"Tanto bo camiño ti leves

como o carvel levou."

Normal
0
21

      Díxome nantronte o cura

que é pecado…

Máis aquel de tal fondura

¿como o facer desbotado?

 

      Dálle que dálle ó argadelo,

noite e día,

e pensa e pensa naquelo,

porfía que te porfía…

 

      Sempre malla que te malla,

enchendo a cunca,

porque o que o diancre traballa

din que acaba tarde ou nunca.

 

      Canto máis digo: "¡Arrenegado!

¡Demo fóra!",

máis o demo endemoncrado,

me atenta dempois i agora.

 

      Máis ansias teño, máis sinto,

¡rematada!,

que non me queira Jacinto

nin solteira nin casada.

 

      Porque deste ou de outro modo,

a verdá digo,

quixeira atentalo e todo,

como me atenta o enemigo.

 

      ¡Que é pecado…, miña almiña!

Mais que sea,

¿Cal non vai, si é rapaciña,

buscando o que ben desea?

 

      Nin podo atopar feitura,

nin asento,

que me está dando amargura

sempre este mal pensamento.

 

      Din que parés lagarteiro

desprumado,

si é verdá, ¡meu lagarteiro

tenme o corasón prendado!

 

      "Cara de pote fendido"

ten de alcume;

mellor que descolorido

quéroo tostado do lume.

 

      Si elas cal eu te miraran,

meu amore,

nin toliña me chamaran,

nin ti me fixeras dore.

 

      Vino unha mañán de orballo,

á mañecida,

durmindo ó pé dun carballo,

enriba da herba mollida.

 

      Arrimeirme paseniño

á súa beira,

e sospiraba mainiño

coma brisa mareeira.

 

      E tiña a boca entreaberta,

como un neno

que mirando ó ceu esperta

deitadiño antre o centeno.

 

      I as guedellas enrisadas

lle caían,

cal ovellas en manadas,

sobre as froliñas que abrían.

 

      ¡Meu Dios! ¡Quen froliña fora

das daquelas…!

¡Quen as herbas que en tal hora

o tiñan pretiño delas!

 

      ¡Quen xiada, quen orballo

que o mollou!

¡Quen aquel mesmo carballo

que cas ponlas o abrigou!

 

      Mentras que así o contempraba,

rebuleu;

e pensei que me afogaba

o corazón meu.

 

      Bate que bate, batía

sin parar;

mais eu tembrando decía:

"Agora lle hei de falar".

 

      E volveu a rebullir

moi paseniño

¡Ai", e botei a fuxir,

lixeira polo camiño.

 

      Dempois, chora que te chora,

avergonzada,

dixen: "Si el non me namora,

non lle direi nunca nada".

 

      E non me namora, non,

¡maldizoado!

Mentras o meu corasón

quérelle anque sea pecado.

 

      E vai tras de outras mociñas

tan contento,

i eu con unhas cadiñas

prendino ó meu pensamento.

 

      E que queira que non queira,

está comigo,

i á postre i á derradeira,

con el me atenta o enemigo.

 

      ¡Sempre malla que te malla

enchendo a cunca!

I é que o que o demo traballa,

acabará tarde ou nunca.

 

      Por eso, anque o cura dixo

que é pecado,

mal que tanto mal me fixo

nunca o darei desbotado.

Normal
0
21

      Un repoludo gaiteiro,

de pano sedán vestido,

como un príncipe cumprido,

cariñoso e falangueiro,

antre os mozos o primeiro

e nas siudades sin par,

tiña costume en cantar

aló pola mañanciña:

-Con esta miña gaitiña

ás nenas hei de engañar.

 

      Sempre pola vila entraba

con aquel de señorío;

sempre con poxante brío

co tambor se acompasaba;

e si na gaita sopraba,

era tan dose soprar,

que ben fixera en cantar

aló pola mañánciña:

-Con esta miña gaitiña

ás nenas hei de engañar.

 

      Todas por el reloucaban,

todas por el se morrían;

si o tiñan cerca, sorrían;

si o tiñan lonxe, choraban.

¡Mal pecado! Non coidaban

que c’aquel seu frolear

tiña costume de cantar

aló pola mañanciña:

-Con esta miañ gaitiña

ás nenas hei de engañar.

 

      Camiño da romería,

debabixo dunha figueira,

¡canta meniña solteira

"Quérote", lle repetía…!

I el ca gaita respondía

por a todas emboucar

pois ben fixera en cantar

aló pola mañanciña:

-Con esta miña gaitiña

ás nenas hei de engañar.

 

      Elas
louquiñas bailaban

e por xunta del corrían

cegas…,cegas, que non vían

as espiñas que as cercaban;

probes palomas, bucaban

a luz que as iba queimar,

pois que el soupera cantar

aló pola mañanciña:

-Ó Son da miña gaitiña

ás nenas hei de engañar.

 

      Nas festas ¡canto contento!

¡Canta risa nas fiadas!

Todas, todas, namoradas,

déranlle o seu pensamento.

I el que, de amores sedento,

quixo a todas engañar,

cando as viu dimpois chorar,

cantaba nas mañanciñas:

-Non sean elas toliñas

non veñan ó meu tocar.